عصر قم - فارس / سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: آقای دکتر عراقچی به ژنو رفت و با سه کشور اروپایی عضو برجام و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدار کرد. دو هفته پیش در استانبول دیدار داشتیم و گفتیم که آماده ادامه مذاکرات هستیم. این آمادگی همچنان وجود دارد. ما آماده گفت‌وگو با اروپایی‌ها به منظور رسیدن به بهترین راه‌حل هستیم، اما فکر نمی‌کنیم تهدید به اسنپ‌بک، به‌مثابه یک شمشیر، مفید یا سازنده باشد.
سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه ایران تحت هیچ شرایطی از مطالبات قانونی و مشروع خود چشم‌پوشی نخواهد کرد، گفت: اگر با اسنپ‌بک مواجه شویم، سناریوی کاملاً متفاوتی خواهیم داشت.
بازار ![]()
روزنامه زوددویچه تسایتونگ آلمان 27 مرداد 1404 گفت‌وگویی با اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت امور خارجه داشت که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.
* اسنپ‌بک را قانونی و منطقی نمی‌دانیم
خبرنگار این روزنامه از بقائی پرسید که به نظر شما در دو هفته آینده چه اتفاقی قرار است بیفتد؟ آیا مذاکرات بیشتری با اروپایی‌ها صورت می‌گیرد یا احتمال وقوع سناریوی اسنپ‌بک بیشتر است؟ که وی پاسخ داد: مسلما ما اسنپ‌بک را قانونی و منطقی نمی‌دانیم. چون بعد از گذشت ده سال از عمر برجام، آن قطعنامه [2231] باید منقضی شود. این موضع ماست.
وی افزود: از نظر ما هیچ دلیلی وجود ندارد که برنامه هسته‌ای ایران همچنان در دستورکار شورای امنیت سازمان ملل باقی بماند.
سخنگوی وزارت خارجه با بیان اینکه برنامه هسته‌ای ما همواره صلح‌آمیز بوده و خواهد بود، اگرچه با حملات اسرائیل و آمریکا به تأسیسات ما، آسیب جدی دیده است، اظهار داشت: گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید می‌کند که برنامه هسته‌ای ایران هیچ انحرافی از مقاصد صلح‌آمیز وجود ندارد. اگر این چنین است، چرا ایران باید همچنان در دستور کار شورای امنیت باقی بماند؟ بنابراین، در اکتبر، قطعنامه 2231 باید منقضی شود.
بقائی اضافه کرد: اما کشورهای اروپایی عضو برجام تهدید می‌کنند که دوباره قطعنامه‌های تحریمی را بازگردانند. این یعنی بازگشت به قبل از 2006 و این بازگشت برای ایرانی‌ها به این معناست که شما مسیر نادرستی رفته‌اید، چون ما طی این سال‌ها تلاش زیادی کردیم تا با اروپایی‌ها مذاکره کنیم و برجام را به نتیجه برسانیم، با این هدف که نگرانی‌ها درباره ماهیت برنامه هسته‌ای ما رفع شود و در مقابل، تحریم‌ها برداشته شود.
* اروپایی‌ها گفتند که لطفاً تلافی نکنید
سخنگوی دستگاه دیپلماسی ادامه داد: حالا کشورهای اروپایی عضو برجام به ما می‌گویند همه کارهایی که طی 10 سال گذشته انجام دادید بی‌اعتبار است. در حالی که ما نهایت تلاش‌مان را کردیم که تعهداتمان در برجام را اجرا کنیم. هر چند که در 2019 مجبور شدیم تعهداتمان را کاهش دهیم. چراکه بعد از یک سال انتظار برای اینکه اروپایی‌ها خروج آمریکا را جبران کنند، ناچار شدیم تعهدات خود را با حقوقمان در برجام متعادل کنیم.
وی اضافه کرد: وقتی دولت ترامپ از برجام خارج شد، اروپایی‌ها به ایران آمدند و گفتند که لطفاً تلافی نکنید، منتظر ما باشید، ما جبران می‌کنیم. اما آنها ناکام ماندند و ما مجبور شدیم اقدام متناسب انجام دهیم، چون نمی‌توان انتظار داشت کشوری عضو یک توافق باشد و فقط ملزم به اجرای تعهدات باشد، بدون این که از حقوقش بهره‌مند شود. این همان اتفاقی بود که در مورد برجام رخ داد و ما مجبور شدیم شیوه اجرای تعهداتمان را بازنگری کنیم. ضمن این که این اقدام بر اساس متن و روح برجام بود که به هر طرف متضرر در اثر نقض تعهدات طرف دیگر اجازه می‌دهد اجرای تعهداتش را به طور جزئی یا کلی متوقف کند.
* ضربه‌ای به NPT و نقض آشکار قطعنامه 2231
بقائی خاطرنشان کرد: حالا بعد از 10 سال، کشورهای اروپایی عضو برجام تهدید می‌کنند که همه قطعنامه‌های شورای امنیت را باز خواهند گرداند. من فکر می‌کنم این گام بسیار زیان‌بار خواهد بود. این باعث می‌شود اروپایی‌ها از هر روند مذاکره‌ای کنار گذاشته شوند. در حالی که اروپایی‌ها از زمان خاویر سولانا، سپس خانم اشتون، بعد موگرینی و حالا جوزف بورل، نقش سازنده‌ای را به عنوان پل ارتباطی بین ایران و آمریکا ایفا کردند. به همین دلیل توانستیم در سال 2015 به برجام برسیم.
وی گفت: این فقط دستاورد ایران نبود، بلکه دستاورد آنها نیز بود. البته ما از واکنش اروپایی‌ها نسبت به حملات اسرائیل و آمریکا به ایران ناراضی هستیم و انتظار داشتیم آن حملات را محکوم کنند، چون اقدامی غیرقابل توجیه و تجاوزکارانه علیه حاکمیت و تمامیت ارضی ایران بود. از آن گذشته، ضربه‌ای به NPT و نقض آشکار قطعنامه 2231 بود، قطعنامه‌ای که مؤید برجام است و در برجام بر حق ایران در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای تصریح شده است.
سخنگوی وزارت خارجه یادآور شد: بنابراین من فکر می‌کنم اگر اروپایی‌ها می‌خواهند به‌عنوان یک شریک مذاکراتی معتبر و مرتبط ظاهر شوند، باید در رفتارشان تجدید نظر کنند.
* نمی‌توان اعتماد را یک‌طرفه ساخت
خبرنگار این روزنامه با بیان اینکه متوجهم اما همان‌طور که اشاره کردید، برجام تا ماه اکتبر همچنان برقرار است. بنابراین در حال حاضر اروپایی‌ها بر این باورند که هنوز این «کارت» را در دست دارند و برای بازی با این کارت، از طرف ایرانی درخواست اقداماتی در جهت اعتمادسازی می‌کنند. از بقائی سؤال کرد که فکر می‌کنید این مسئله می‌تواند ظرف دو هفته آینده حل شود؟ یا به سمت تمدید ضرب‌الاجل خواهیم رفت؟ انتظار شما چیست؟
این دیپلمات ارشد ایرانی پاسخ داد: شما درباره اعتمادسازی صحبت می‌کنید. اعتمادسازی نیازمند اقدام دوطرفه است. نمی‌توان اعتماد را یک‌طرفه ساخت. اعتماد ایران به‌شدت آسیب دیده است. ما در میانه مذاکرات با آمریکایی‌ها بودیم که اسرائیل به ایران حمله کرد. پس این ایران است که حق دارد از طرف‌های دیگر بخواهد قابل‌اعتماد بودن خود را به اثبات برسانند و اروپایی‌ها می‌توانند در این روند نقش مهمی ایفا کنند. ما بعد از آغاز این جنگ دیگر با آمریکایی‌ها در تماس نیستیم، اما با اروپایی‌ها حتی در اوج جنگ در تماس بودیم.
وی افزود: آقای دکتر عراقچی به ژنو رفت و با سه کشور اروپایی عضو برجام و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدار کرد. دو هفته پیش در استانبول دیدار داشتیم و گفتیم که آماده ادامه مذاکرات هستیم. این آمادگی همچنان وجود دارد. ما آماده گفت‌وگو با اروپایی‌ها به منظور رسیدن به بهترین راه‌حل هستیم، اما فکر نمی‌کنیم تهدید به اسنپ‌بک، به‌مثابه یک شمشیر، مفید یا سازنده باشد.
* موضع سه کشور اروپایی گیج کننده است
خبرنگار این روزنامه آلمانی با بیان اینکه اما اروپایی‌ها آشکارا پیشنهاد تمدید ضرب‌الاجل را مطرح می‌کنند، از بقائی پرسید که فکر می‌کنید این سناریو عملی باشد؟ که وی پاسخ داد: ایران در این موضوع تصمیم‌گیرنده نیست، بلکه سطح شورای امنیت باید تصمیم بگیرد. این کار نیازمند تأیید یا دست‌کم نبود مخالفت پنج عضو دائم شورای امنیت است.
وی ادامه داد: از آنجا که ایران عضو شورای امنیت نیست، بنابراین اگر آنها بخواهند چنین کاری انجام دهند، تصمیم با خودشان است. اما از دیدگاه ایران، هیچ‌یک از دو حالت (تمدید یا پس‌گشت) قانونی، منطقی و اخلاقی نیست. هیچ دلیلی وجود ندارد که برنامه هسته‌ای ایران تحت نظارت شورای امنیت باقی بماند، به‌ویژه این که ما در شرایط عادی گفت‌وگو نمی‌کنیم. اگر مثلاً در 12 ژوئن گفت‌وگو می‌کردیم، شرایط متفاوت بود. اما حالا برنامه هسته‌ای ما مورد حمله غیرقانونی اسرائیل و آمریکا قرار گرفته است. بنابراین برای ما، موضعی که سه کشور اروپایی عضو برجام اتخاذ کرده‌اند، واقعاً گیج‌کننده است.
سخنگوی وزارت خارجه افزود: با این وجود فکر می‌کنم این گفت‌وگوها دست‌کم به درک متقابل مواضع یکدیگر کمک کرده است. ولی همان‌طور که گفتم، ما اعلام کرده‌ایم که برای این کار آماده‌ایم. البته من مسئول این موضوع نیستم. طبیعتاً معاون سیاسی وزیر امور خارجه، آقای تخت‌روانچی مسئول این کار است. بنابراین من باید از او بپرسم که آیا درباره تاریخ و محل نشست تصمیمی گرفته‌اند یا نه. اما به نظرم این امکان وجود داشته است.
* مسئله هسته‌ای فقط بهانه بوده
بقائی در پاسخ به این سؤال که آیا شما اختیار دارید خطر بازگشت تحریم‌هایی که در 2015 برداشته شد را بپذیرید و بار اقتصادی بیشتری بر مردم ایران تحمیل کنید؟ عنوان کرد: بدیهی است که هیچ کشوری، هیچ دولت یا انسان شریفی فشار و تحریم را نمی‌پذیرد، اما این انتخاب ما نیست. دیگران این قطعنامه‌ها و تحریم‌ها را علیه ایران تحمیل کرده‌اند. این غیرمنصفانه، غیرقانونی و ناعادلانه است. آنها از موضوع هسته‌ای به‌عنوان بهانه‌ای برای اعمال فشار استفاده کرده‌اند.
وی عنوان کرد: ببینید اسرائیل چه کرد: فرماندهان نظامی ما را ترور کرد، استادان دانشگاه ما را ترور کرد، افراد عادی، بیش از هزار نفر، را به شهادت رساند. پس مسئله هسته‌ای فقط بهانه بوده است. از 1984 اسرائیلی‌ها می‌گویند ایران در حال ساخت سلاح هسته‌ای است. اگر به رسانه‌هایشان نگاه کنید، در همان سال گفتند ایران با کمک آلمانی‌ها سلاح خواهد ساخت. در این چهار دهه چنین چیزی رخ نداده، اما همچنان جهان را با سلاح هسته‌ای خیالی ایران می‌ترسانند.
سخنگوی وزارت خارجه تصریح کرد: ما از فشار و تحریم بیشتر استقبال نمی‌کنیم اما تسلیم خواسته‌های غیرقانونی آنها نخواهیم شد.
* آمریکایی‌ها مرتباً دروازه را جابه‌جا می‌کردند
خبرنگار خطاب به بقائی با بیان اینکه با توجه به اینکه اروپایی‌ها توانستند آمریکایی‌ها را از موضع «غنی‌سازی صفر درصد» منصرف کنند، از وی پرسید که آیا شما مایلید دوباره به سطحی مثل 4 درصد غنی‌سازی بازگردید؟ آیا چنین توافقی برای شما ارزش مذاکره دارد؟
سخنگوی دستگاه دیپلماسی در این باره اظهار داشت: این همان نکته‌ای است که ما را از مواضع کشورهای اروپایی عضو برجام خشمگین کرده است. آمریکایی‌ها از برجام خارج شدند، پس دیگر به تعهدات آن پایبند نیستند. آنها غنی‌سازی صفر درصد را مطرح کردند، در حالی که در دور نخست مذاکرات، 3.67 درصد را پذیرفته بودند. آنها مرتباً دروازه را جابه‌جا می‌کردند. اما اروپایی‌ها می‌دانستند که برجام به ایران حق غنی‌سازی داده است.
وی تصریح کرد: البته ما نیازی به تأیید کسی نداریم، چون این حق در ماده 4 ان.پی.تی برای همه کشورها به رسمیت شناخته شده است. برجام نیز این حق را تثبیت کرده و سقف 3.67 درصد را مقرر داشته است و این می‌توانست مبنای خوبی برای توافق باشد.
بقائی افزود: اما متأسفانه آمریکایی‌ها درست دو روز پیش از دور ششم مذاکرات به ایران حمله کردند، آن هم در زمانی که مذاکرات بسیار امیدبخش بود، چون آنها پیشنهاد خود را ارائه داده بودند و ما هم بسته پیشنهادی خود را آماده کرده بودیم و قرار بود در 15 ژوئن آن را ارائه کنیم. پس بله، اروپایی‌ها می‌توانند نقش مهمی در رسیدن به توافق ایفا کنند، اما در حال حاضر آنها بیشتر بر تهدید ایران با اسنپ‌بک متمرکز شده‌اند، به‌جای اینکه خلاق و سازنده باشند و برای حل مسئله کمک کنند.
* تحت هیچ شرایطی از مطالبات قانونی و مشروع خود چشم‌پوشی نمی‌کنیم
خبرنگار خطاب به بقائی با بیان اینکه به نظرم این احساس وجود دارد که ایران تضعیف شده و غربی‌ها فکر می‌کنند در موقعیت قدرتمندی در مذاکرات هستند و می‌توانند نقش «طرف سختگیر» را بازی کنند. نظر او را جویا شد و وی گفت: این یک توهم است. آنها همین اشتباه را حدود چهار سال پیش هم مرتکب شدند.
وی اضافه کرد: در دوران دولت بایدن، ما واقعاً تقریباً همه چیز را نهایی کرده بودیم. خود من عضو تیم مذاکره‌کننده بودم و می‌توانم بگویم 99 درصد متن آماده شده بود. اما سپس ناآرامی‌های داخلی در ایران رخ داد و برخی کشورهای اروپایی فکر کردند که حالا که ایران مشکل داخلی دارد، می‌توانیم فشار بیشتری بیاوریم. اما ثابت شد که اشتباه می‌کردند. بنابراین بار دیگر برداشت آنها از ایران غلط است.
این دیپلمات ارشد ایرانی بیان کرد: اگر فکر می‌کنند می‌توانند با فشار، ایران را وادار به تسلیم کنند، اشتباه می‌کنند. این یک محاسبه غلط است. ایران تحت هیچ شرایطی از مطالبات قانونی و مشروع خود چشم‌پوشی نخواهد کرد.
* ما از گفت‌وگو با هیچ طرفی واهمه نداریم
خبرنگار از سخنگوی دستگاه دیپلماسی سؤال کرد که فکر می‌کنید دوباره به این زودی‌ها با دولت آمریکا گفت‌وگو خواهید کرد؟ که وی گفت: ما از گفت‌وگو با هیچ طرفی واهمه نداریم. اما نکته اینجاست که ما در میانه یک فرآیند دیپلماتیک مورد حمله قرار گرفتیم و این برای ما بسیار پرهزینه بود. پس چه تضمینی هست که این بار هم همین اتفاق نیفتد؟
این دیپلمات ارشد ایرانی ادامه داد: اساسا، فرآیند دیپلماتیک و مذاکره باید برای حل یک مسئله و یافتن راه‌حل برای یک مشکل باشد. اما ظاهراً آمریکایی‌ها از این فرآیند دیپلماتیک سوءاستفاده کردند تا خود را برای جنگ آماده کنند و این به‌شدت به حداقل اعتماد موجود ضربه زد.
وی افزود: می‌توانم بگویم هیچ اعتمادی بین ایران و آمریکا وجود ندارد. البته طبیعی است که ما از ابتدا هیچ دلیلی برای اعتماد به ایالات متحده نداشتیم.
* هیچ‌کس نمی‌تواند ایران را متهم به لجاجت کند
سخنگوی وزارت خارجه بیان کرد: اما به هر حال، وقتی به‌عنوان نمایندگان دولت‌های مستقل پشت میز مذاکره می‌نشینیم، باید یک مبنای حداقلی وجود داشته باشد تا بتوانیم صحبت کنیم. درست مثل همین گفت‌وگوی ما؛ ما همدیگر را نمی‌شناسیم، اما از همان برخورد نخست، هر دو می‌دانیم باید یک سری قواعد رفتاری را رعایت کنیم تا بتوانیم با هم صحبت کنیم. شما سؤال می‌کنید و من محترمانه پاسخ می‌دهم. اما آن «مبنای حداقلی» بین ایران و آمریکا آسیب دید.
بقائی توضیح داد: چون واقعاً توضیح و توجیه برای افکار عمومی ما سخت است که چگونه می‌توانیم دوباره با آنها صحبت کنیم، در حالی که مردم ما، نسبت به آنچه اتفاق افتاده است، ما را مسئول و پاسخگو می‌دانند و همان‌طور که شما هم در خیابان‌ها با مردم صحبت کرده‌اید، می‌دانید مردم از آنچه رخ داد به‌شدت خشمگین هستند.
وی ادامه داد: اما نکته مثبت این است که هیچ‌کس نمی‌تواند ایران را متهم به لجاجت کند. همه با چشم خود دیدند که ایران مسئولانه رفتار کرد، پاسخ مثبت به دعوت برای مذاکره و فرآیند دیپلماتیک داد. اما این ایالات متحده بود که با اجازه دادن به اسرائیل برای حمله به ایران و بدتر از آن، با همراهی و پیروی از اسرائیل در حمله به تأسیسات هسته‌ای ما به دیپلماسی خیانت کرد.
* ماله‌کش اسرائیل
خبرنگار همچنین با بیان اینکه شما می‌دانید صدر اعظم آلمان در جریان جنگ چه گفت. از بقائی سؤال کرد که از نظر شما روابط ایران و آلمان بعد از این جنگ و حمله اسرائیل چقدر آسیب دیده است؟ که وی پاسخ داد: هنوز نمی‌توانم درک کنم چرا صدراعظم آلمان از آن عبارت و بیان استفاده کرد. مطمئنم مردم آلمان با سخنان صدراعظم خود موافق نیستند. چون باور ندارم که مردمی که متعهد به مفهوم «جنگ دیگر هرگز» هستند، تمایل داشته باشند صدر اعظم‌شان فجایع اسرائیل را توجیه کند.
وی ادامه داد: فکر می‌کنم درک مردم ایران از آن سخنان این بود که آلمان نقش خود را به نوعی «ماله‌کش اسرائیل» تقلیل داده است. شاید بهتر بود سکوت می‌کرد تا اینکه تصویر آلمان را با توجیه اقدامات تجاوزکارانه اسرائیل علیه ایران تخریب کند. سؤال این است: آیا آلمان واقعاً بابت جان‌ها و خسارت‌هایی که اسرائیل به ایران وارد کرد، خود را مسئول و پاسخگو می‌داند؟ بیش از 1000 نفر کشته شدند.
بقائی پرسید: آیا این به آن معناست که این قتل‌ها و جنایت‌ها از سوی اسرائیل به نیابت از آلمان انجام شد؟ حداقل چیزی که می‌توانم بگویم این است که آنچه وی گفت، واقعاً تأسف‌بار، اهانت‌آمیز و خشم‌برانگیز بود. این مسئله باید به‌نوعی اصلاح یا جبران شود. چون گفته وی کاملاً غیرقابل‌قبول بود و به‌شدت افکار عمومی ما را خشمگین کرد.
* نمک پاشیدن روی زخم
سخنگوی دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: در واقع این موضوع برای نسل جوان ما هم یادآوری دوباره‌ای بود؛ نسلی که شاید خاطرات تلخ دوران جنگ صدام علیه ایران را به یاد نداشته باشد. جنگ صدام علیه ایران به‌نوعی با نام آلمان هم گره خورده است. چرا؟ چون آلمان مواد و اقلام لازم برای تولید سلاح‌های شیمیایی را در اختیار صدام قرار داد.
بقائی بیان کرد: پس اظهارات صدراعظم، در واقع، «نمک پاشیدن روی زخم» بود. چون بلافاصله ذهن مردم به سمت سلاح‌های شیمیایی و نقش آلمان در آن دوران رفت. بنابراین سخنان او هم توهین‌آمیز بود، هم اهانت به مردم ایران، و هم در عین حال برای وجهه آلمان بسیار بد بود. چون آلمان همیشه در افکار عمومی ایران تصویری مثبت داشت.
* اگر با اسنپ‌بک مواجه شویم، سناریوی کاملاً متفاوتی خواهیم داشت
خبرنگار از سخنگوی وزارت امور خارجه پرسید که آیا این به آن معناست که در صورت انقضای برجام و نبود مذاکرات، شما می‌خواهید آلمان دیگر بخشی از مذاکرات نباشد؟
بقائی اظهار داشت: واقعاً نمی‌دانم چه خواهد شد. اگر با اسنپ‌بک مواجه شویم، سناریوی کاملاً متفاوتی خواهیم داشت. همه چیز ممکن است. همان‌طور که گفتم، این به معنای بازگشت به پیش از 2006 خواهد بود. شرایط کاملاً متفاوت می‌شود و هر چیزی محتمل خواهد بود.