عصر قم - تجارت نیوز / سفیر اسبق ایران در کویت معتقد است: امروز منافع ملی کشور ایجاب می‌کند که ما در حوزه دیپلماسی عملکرد فعال‌تری داشته باشیم. اینکه بگویم نه تسلیم می‌شویم و نه جنگ می‌کنیم، رویکرد منطقی برای عبور از این شرایط نیست.
علی جنتی، دیپلمات و سفیر اسبق ایران در کویت، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز معتقد است: «وزارت امور خارجه در برخی از موضوعات حوزه دیپلماسی عملکرد کُندی داشته و در بعضی از موارد نیز نامطلوب عمل کرده است.» او در بخش دیگری از این گفت‌وگو موضوع مهمی را هم بیان می‌کند: «شناختی که ما از گذشته از دیدگاه‌های وزیر امور خارجه داشتیم با آنچه امروز از عملکرد آقای عراقچی مشاهده می‌کنیم تفاوت‌های بسیار زیادی دارد؛ بالاخره ایشان به عنوان وزیر امور خارجه و مسئول سیاست خارجی کشور باید برای مرتفع کردن مشکلات حوزه دیپلماسی کشور فعالیت بیشتری داشته باشد.»
علاوه بر این جنتی معتقد است: «این حالت نه جنگ و نه صلح بدترین حالتی است که می توان برای کشور تصور کرد چرا که با توجه به شرایط داخلی و مشکلات معیشیتی که با کمبودها، ناترازی‌ها، تورم و گرانی همراه شده است مردم دیگر تحمل این وضعیت را ندارند و باید برای آن چاره‌اندیشی شود.»
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت یازدهم در خلال این گفت‌وگو بر این موضوع هم تاکید می‌کند که «ما نمی‌توانیم این وضعیت را ادامه دهیم و باید فکر کنیم که تاب‌آوری مردم نیز حد و اندازه‌ای دارد و با وجود تحریم و فشارهای اقتصادی نمی‌توانیم بگویم باید این شرایط را تحمل کنند. بنابراین باید پای میز مذاکره نشست.» متن گفت‌و‌گوی علی جنتی با تجارت‌نیوز را در ادامه خواهید خواند.
بازار ![]()
در طول سالیان گذشته فرصت‌های زیادی را از دست داده‌ایم
*آقای جنتی در مقام یک دیپلمات سابق و فردی که سال‌ها تحولات منطقه خاورمیانه را در قامت سفیر و از نزدیک رصد کرده‌اید، دیدگاهتان در رابطه با فضایی که کشور ما در حال حاضر در آن قرار دارد چیست؟ موضوع مذاکرات را چطور ارزیابی می‌کنید؟ دیدگاهتان در رابطه با مناقشه ایران و اسرائیل چیست؟ آیا جنگ جدیدی در پیش است؟
از دیدگاه فردی که برای 12 سال در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی کشور حضور فعالی داشته و به صورت مداوم موضوعات مبتلا به هسته‌ای کشور را دنبال می‌کند معتقد هستم که ما در سیاست خارجی برای حل مسائل و مشکلات ایران به ویژه در حوزه تحریم‌ها باید پای میز مذاکره بنشینیم. متاسفانه در طول سالیان گذشته فرصت‌های زیادی را از دست داده‌ایم که می‌توانست علاوه بر موضوعات هسته‌ای به حل‌وفصل سایر مشکلات حوزه سیاست خارجی کشور منجر شود. ما این هدف را دنبال نکردیم و تنها با اتلاف وقت، زمان را از دست دادیم. فرصت‌ها را سوزاندیم و به شرایط پس از جنگ رسیده‌ایم. در حال حاضر ما با تخریب تمامی دستاوردهای که در گذشته به دست آورده‌ایم، مواجه شده‌ایم و در نگاه کلی هزینه‌های سنگینی را در رابطه با پرونده هسته‌ای کشور پرداخته‌ایم.
حالت نه جنگ و نه صلح بدترین حالتی است که می‌توان برای کشور تصور کرد
حال سوال این است که در این شرایط چه راهکاری را باید در دستور کار خود قرار دهیم؟ این حالت نه جنگ و نه صلح بدترین حالتی است که می‌توان برای کشور تصور کرد چرا که با توجه به شرایط داخلی و مشکلات معیشیتی که با کمبودها، ناترازی‌ها، تورم و گرانی همراه شده است مردم دیگر تحمل این شرایط را ندارند و باید برای آن چاره‌اندیشی شود. ما نمی‌توانیم این وضعیت را ادامه دهیم و باید به این فکر کنیم که تاب‌آوری مردم نیز حد و اندازه‌ای دارد و با وجود تحریم و فشارهای اقتصادی نمی‌توانیم بگوییم باید این شرایط را تحمل کنند. بنابراین باید پای میز مذاکره نشست.
مذاکره هیچ وقت به معنای پذیرفتن تمامی حرف‌های طرف مقابل یا تسلیم شدن نیست
مذاکره هم هیچ وقت به معنای پذیرفتن تمامی حرف‌های طرف مقابل نیست؛ به معنای تسلیم شدن هم نیست. درست است که ما در شرایطی قرار داریم که قلدری مانند ترامپ می‌گوید یا تمامی مطالبات من را بپذیرید و یا منتظر جنگ و عواقب سخت تصمیمات‌تان باشید اما در هر صورت آنچه برای ما تعیین‌کننده است منافع ملی کشور و مصالح آن است؛ امروز منافع ملی کشور ایجاب می‌کند که ما در حوزه دیپلماسی عملکرد فعال‌تری داشته باشیم. اینکه بگویم نه تسلیم می‌شویم و نه جنگ می‌کنیم رویکرد منطقی برای عبور از این شرایط نیست.
میان رویکرد نه جنگ می‌کنیم و نه تسلیم می‌شویم، فصلی به نام مذاکره قرار دارد
بالاخره میان فصول جنگ و تسلیم، فصل دیگری نیز وجود دارد که ما باید پای میز مذاکره حاضر شویم و حداقل بخشی از مشکلات و مسائل کشور را حل‌وفصل کنیم. چرا به راهکار سوم توجه نمی‌کنیم. به اعتقاد بنده در شرایط حاضر، وزارت امور خارجه در برخی از موضوعات حوزه دیپلماسی عملکرد کُندی داشته و در بعضی از موارد نیز نامطلوب عمل کرده است. شناختی که ما از گذشته از دیدگاه‌های وزیر امور خارجه داشتیم با آنچه امروز از عملکرد آقای عراقچی مشاهده می‌کنیم تفاوت‌های بسیار زیادی دارد. بالاخره ایشان به عنوان وزیر امور خارجه و مسئول سیاست خارجی کشور باید برای مرتفع کردن مشکلات حوزه دیپلماسی کشور فعالیت بیشتری داشته باشد و بتواند مشکلات و گرفتاری‌های ایران در این حوزه را حل‌وفصل کند.
اگر ما تحرکی برای تغییر اوضاع نداشته باشیم و با همین سیاست‌ها پیش رویم، احتمال جنگ کاملا وجود دارد
*در این شرایط احتمال حمله اسرائیل به ایران را تا چه اندازه جدی تلقی می‌کنید؟
اگر این شرایط ادامه پیدا کند و ما تحرکی برای تغییر اوضاع نداشته باشیم و با همین سیاست‌ها پیش رویم، احتمال جنگ کاملا وجود دارد و باید منتظر حوادث سخت‌تر و بدتری هم باشیم.
برای مقامات واشنگتن افزایش تعداد کشورهای عضو پیمان ابراهیم یک هدف مهم به شمار می‌رود
*آقای جنتی چندی پیش خبری از تمایل کشورهای آسیای میانه برای پیوستن به پیمان ابراهیم منتشر شد و به نظر می‌رسد که قراقستان نیز به این پیمان ملحق شده است. این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به نظر می‌رسد اسرائیلی‌ها با این پیمان در حال گسترش نفوذ خود در منطقه آسیای مرکزی هستند.
سیاست ترامپ در دور نخست ریاست‌جمهوری‌اش هم همین گسترش اعضا و گستره پیمان ابراهیم بود که توسط جرد کوشنر، داماد او، دنبال می‌شد. در آن دوران، این پیمان با حضور امارات و بحرین شکل گرفت. آنها برنامه ویژه‌ای برای پیوستن عربستان به این پیمان دارند و این هدف را با تلاش زیاد پیگیری می‌کنند چرا که این کشور در میان کشورهای عربی و اسلامی جایگاه ویژه‌ای دارد و پیوستن ریاض به پیمان ابراهیم می‌تواند کشورهای دیگر را هم ترغیب به انجام آن کند. کشورهای آسیای مرکزی هم از جمله اهداف دیگر ترامپ برای پیوستن به این پیمان هستند؛ برای مقامات واشنگتن افزایش تعداد کشورهای عضو پیمان ابراهیم یک هدف مهم به شمار می‌رود.
اگر این اطمینان حاصل شود که یک دولت فلسطینی در غزه تشکیل می‌شود ممکن است در نهایت ریاض هم به پیمان ابراهیم بپیوندد
*آیا با توجه به تحقق پیمان صلح میان حماس و اسرائیل، عربستان می‌پذیرد که به پیمان ابراهیم بپیوندد؟
ابتدا باید بگویم به شخصه نسبت به وضعیت فعلی غزه بسیار بدبین هستم و معتقدم که همه اقدامات صورت گرفته و به صورت کلی طرح ترامپ برای ایجاد آتش‌بس در این منطقه به سرانجام نمی‌رسد چرا که اسرائیل به آتش‌بس پایبند نخواهد بود و غزه‌ای که در گذشته بخشی از مناطق اشغالی‌اش بوده است را از دست نمی‌دهد؛ منطقه غزه در گذشته بخشی از منطقه اشغال شده توسط اسرائیلی‌ها بود اما برای مدتی از سیطره این نیروها خارج شد و حالا مجددا تحت اشغال اسرائیل قرار گرفته است. از همین‌رو تل‌آویو حاضر نیست که دوباره کنترل بر این منطقه را از دست بدهد. اسرائیلی‌ها می‌خواهند طیف کثیری از مردم غزه را از این منطقه بیرون کنند و این منطقه را به اشغال خود درآورند. این همان هدف اسرائیل از حمله به غزه است و به نظر می‌رسد کشورهای عربی هم به تدریج به طرح صلح ابراهیم می‌پیوندد. فشار آمریکا روی این کشورها زیاد است و آنها می‌خواهند به ترتیبی این مشکلات را حل‌وفصل کنند. البته عربستان تاکنون مقاومت بسیار زیادی داشته است اما اگر این اطمینان حاصل شود که یک دولت فلسطینی در غزه تشکیل می‌شود ممکن است در نهایت ریاض هم به این پیمان بپیوندد.