بزرگنمايي:

عصر قم - در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب حوزه علمیه قم نقشی فراتر از یک نهاد آموزشی صرف دارد. این حوزه باید پیش‌قراول گفتمان‌سازی دینی در عصر جدید باشد؛ گفتمانی که بر اطاعت آگاهانه و عالمانه از ولایت فقیه، تبلیغ مؤثر دین و سازمان‌دهی نهادهای فرهنگی و تبلیغی استوار است. لازمه تحقق چنین گفتمانی بازتعریف ساختارهای علمی و فرهنگی حوزه به‌ویژه در عرصه آموزش و تبلیغ است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
نظام آموزشی حوزه باید متناسب با نیازهای نوپدید جامعه بازسازی شود تا طلاب نه تنها عالِم بلکه مبلغی مؤثر در تراز انقلاب اسلامی باشند. اکنون بیش از هر زمان حوزه نیازمند هم‌افزایی نهادی و بازنگری در مبانی فرهنگی خویش است تا بتواند مأموریت تاریخی خود در تمدن‌سازی اسلامی را ایفا کند. بی‌تردید عمق‌بخشی به گفتمان انقلابی بدون تحول در ساختار و محتوا ممکن نخواهد بود. در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا،گفت‌وگویی با حجت الاسلام محمد حسین ساجدی فر شهیدی استاد حوزه علمیه انجام داده است که در ادامه تقدیم خوانندگان محترم خواهد شد.
رسا ـ در ابتدا بفرمایید منظورتان از گفتمان انقلابی در حوزه علمیه قم چیست؟ چه شاخصه‌هایی برای این گفتمان قائل هستید؟
منظور از «گفتمان انقلابی» در حوزه علمیه، اطاعت کامل و بی‌چون‌وچرا از رهبر معظم انقلاب است. با توجه به منشور دومی که رهبر معظم انقلاب در روزهای اخیر ارائه کردند، گفتمان انقلابی باید در سه محور اصلی تبلیغ دین بین عموم مردم، توجه به نخبگان و خواص و راه‌اندازی و تقویت کانون‌های بزرگ و مؤثر تبلیغی تعریف شود.
به‌ویژه با در نظر گرفتن دیدار رهبر معظم انقلاب با طلاب و تأکید ایشان بر اهمیت کانون‌های تبلیغی، مشخص می‌شود که گفتمان انقلابی در حوزه علمیه تنها به تدریس یا فعالیت‌های محدود ختم نمی‌شود بلکه شامل تلاش گسترده و هدفمند در مسیر تبلیغ دین، گسترش معارف اسلامی و پاسخ‌گویی به نیازهای فرهنگی جامعه است.
رسا ـ به نظر شما برای تداوم و تعمیق گفتمان انقلابی در حوزه علمیه قم در سده پیش رو چه الزامات علمی، فرهنگی و ساختاری وجود دارد؟
برای تداوم گفتمان انقلابی در حوزه علمیه باید اقدامات علمی، فرهنگی، تبلیغی و ساختاری مشخصی در نظر گرفته شود، از جنبه علمی نهادهایی مانند اندیشکده‌های حوزوی و معاونت آموزش حوزه می‌توانند نقش محوری ایفا کنند. این نهادها مسئولیت هدایت مباحث کلان علمی و تربیت علمی طلاب را بر عهده دارند و باید در مسیر گفتمان‌سازی انقلابی فعال‌تر عمل کنند. در این زمینه مؤسسات صرفاً فرهنگی به‌تنهایی نمی‌توانند کارآمد باشند چرا که ماهیت موضوع، تخصص علمی و عمیق‌تری می‌طلبد.
از بعد فرهنگی و تبلیغی نیز نهادهایی همچون دفتر تبلیغات اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان اوقاف می‌توانند بازوان اجرایی مؤثری برای حوزه‌های علمیه باشند به‌ویژه برای طلابی که نیاز دارند از نظر علمی و محتوای تبلیغی، روزآمد و توانمند باشند.
در بُعد ساختاری اگر حوزه بتواند با محوریت و هدایت خود نقش مدیریت کلان را ایفا کرده و از ظرفیت این نهادها به‌عنوان بازوهای اجرایی کمک بگیرد می‌توان امید داشت که این گفتمان انقلابی هم استمرار یابد و هم به صورت جدی و ملموس، اثربخش واقع شود.
رسا ـ تحول در نظام آموزشی حوزه چه نقشی در تقویت یا تضعیف این گفتمان دارد؟
تحول در نظام آموزش حوزه علمیه نقشی بی‌بدیل در استمرار گفتمان انقلابی ایفا می‌کند به‌ویژه در بعد علمی آن، این تحول باید در چند سطح اتفاق بیفتد: از تغییر و به‌روزرسانی متون درسی و کتاب‌ها گرفته تا بازنگری در اساسنامه‌ها و ساختارهای آموزشی که سالها بدون تغییر باقی مانده‌اند.
رهبر معظم انقلاب نیز بارها تأکید کرده‌اند که برخی از محتوای کتب درسی حوزه باید متناسب با نیازهای روز و با نگاه به رسالت تبلیغی طلاب اصلاح شود. به‌ویژه در شرایط کنونی که مسئله تبلیغ دین در جامعه بنا بر فرمایشات ایشان بر بسیاری از مسائل علمی تقدم یافته این تحول آموزشی ضرورتی دوچندان پیدا کرده است.
بنابراین اصلاح نظام آموزشی نه تنها به ارتقای سطح علمی طلاب کمک می‌کند بلکه می‌تواند آنها را برای ایفای نقش مؤثرتر در عرصه تبلیغ دین آماده سازد. از دیدگاه بنده نقطه آغاز تحول در گفتمان انقلابی باید از حوزه‌های علمی آغاز شود و این تحول آموزشی می‌تواند زیربنای آن تغییرات عمیق و راهبردی باشد.
رسا ـ مهم‌ترین موانع فکری، ساختاری و فرهنگی پیش‌روی گفتمان انقلابی در حوزه علمیه قم را چه می‌دانید؟
در مسیر پیشرفت گفتمان انقلابی در حوزه‌های علمیه موانعی فرهنگی و فکری وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. اگرچه بحمدالله در سده اخیر مراجع معظم تقلید همچون حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی، حضرت آیت‌الله نوری همدانی، آیت‌الله جوادی آملی و دیگر بزرگان با آثار علمی، تألیفات غنی، مؤسسات زیرمجموعه و مدارس علمی فعال خود نقش مهمی در تقویت و ترویج مبانی دینی و انقلابی ایفا کرده‌اند، اما همچنان برخی موانع فرهنگی در برابر گسترش این گفتمان وجود دارد.
بخشی از این موانع به نگرش‌ها و ساختارهای فرهنگی رایج در بدنه حوزه باز می‌گردد. با اینکه دروس خارج فقه و اصول این بزرگان هم‌اکنون از پرمخاطب‌ترین و پربارترین جلسات علمی حوزه به‌شمار می‌روند و مبانی‌شان در محیط‌های علمی و فضای مجازی بازنشر می‌شود اما لازم است این گفتمان فکری به لایه‌های عمیق‌تری از بدنه حوزه نیز نفوذ کند.
از طرفی برخی از مبانی فرهنگی رایج میان علما، اساتید و فضلای حوزه به‌ویژه آن دسته که طی سالیان تثبیت شده‌اند، نیازمند بازنگری و روزآمدسازی هستند. هرچند این مبانی برخاسته از تجربه و اندیشه‌های بزرگانی هستند که نباید ساده از کنار آنها گذشت اما گاهی ممکن است مانعی برای تحول و انطباق با نیازهای امروز جامعه و انقلاب باشند.
به نظر می‌رسد اگر تغییر و تحول در این مبانی فرهنگی و نگرشی با همراهی و اجتهاد علمی مراجع و فرهیختگان صورت گیرد می‌تواند مسیر گفتمان انقلابی را هموارتر کرده و عمق بیشتری به آن ببخشد.
رسا ـ رسانه‌ها، از جمله فضای مجازی در تضعیف یا تقویت این گفتمان چه نقشی دارند؟
رهبر معظم انقلاب تأکید کرده‌اند که رسانه‌ها امروز تأثیری فراتر از موشک دارند و در عین حال یکی از نقاط ضعف ما نیز در همین عرصه نهفته است. متأسفانه در حوزه رسانه و فضای مجازی آن‌گونه که باید فعال و اثرگذار نبوده‌ایم. در حالی که این فضا ظرفیت گسترده‌ای برای بازنشر و حتی بازتولید گفتمان صحیح انقلاب اسلامی دارد.
به‌ویژه رسانه‌های بومی و داخلی که اکنون در اختیار ماست و تا ده سال پیش چنین امکانی وجود نداشت می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌دهی به این گفتمان داشته باشند. پلتفرم‌هایی ایتا که امروز به یک بازوی فرهنگی رسانه‌ای قدرتمند در داخل کشور تبدیل شده‌اند، این قابلیت را دارند که هم در تغییر و اصلاح گفتمان موجود و هم در بازنشر محتوای فاخر انقلاب اسلامی، تأثیر عمیق و گسترده‌ای بگذارند.
به شرط برنامه‌ریزی دقیق و استفاده هوشمندانه از این ابزارها می‌توان از رسانه‌ها به عنوان ابزاری مؤثر برای تبیین، تعمیق و گسترش گفتمان انقلابی بهره‌برداری کرد.