بزرگنمايي:

عصر قم -  پژوهشگر تاریخ قم گفت: با توجه به تاسیس کتابخانه دبیرستان حکیم نظامی (1314 ش) و موزه آستانه و وجود کتابخانه معارف در همان سال در این شهر در سال مزبور (تصویر سند مضبوط در کتابخانه ملی)، قم یکی از شهرهای پیشتاز در تاسیس کتابخانه‌های مدرن و امروزی به حساب می‌آید.
محسن محسنی، کارشناس تاریخ قم، در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: در بازدید از مرکز اسناد آستانه، از روی حافظه و به خطا تاریخ تاسیس کتابخانه جدید را به احتمال 1337 شمسی بیان کردم و آقای دکتر جمراسی 1329 شمسی گفتند.
  وی ادامه داد: مرحوم علی دوانی در ملحقات تاریخ قم از ناصرالشریعه، تاریخ تاسیس را 1331 شمسی و موسس کتابخانه را مرحوم ابوالفضل تولیت و در ادامه آیت‌الله بروجردی را از اهدا کنندگان کتاب بدانجا بیان می‌کند.(ص 298_299، مقدمه 1350 ش)
وی بیان کرد: البته در بازدیدی که چند سال پیش از قسمت قفسه باز کتابخانه داشتم کتاب‌های بسیاری از نامداران ادب و سیاست را دیدم که با امضا و نوشته خود آن‌ها را به کتابخانه داده‌اند؛ از جمله مرحوم استاد فقیهی و مهدی قلی‌خان هدایت از رجال دوره قاجار و پهلوی.
وی افزود: به مسئولان کتابخانه گفتم کتاب‌های مزبور را از دسترس خارج و در قفسه‌ای خاص نگهداری کنند. البته چنین کاری برای پاره‌ای انجام شد ولی جلد قدیمی "خاطرات و خطرات" را - که نمایانگر نوع صحافی در چاپ اول بود - به جای ترمیم، کنده بودند و جلد جدیدی برای آن گذاشته بودند که موجب تاسف شد.
محسنی اظهار کرد: مرحوم آیت‌الله نجفی مرعشی نیز تعدادی نسخ خطی به کتابخانه مزبور در سنوات بعدی اهدا کرده است. نگارنده تصویر فهرست دست‌نویس آن را دارم. امیدوارم بعد از یافتن در میان اوراقم آن‌ها را نشر کنم.
وی اضافه کرد: دوانی می‌گوید آن هنگام (گویا دهه چهل) کتابخانه شش هزار جلد کتاب داشته و از لحاظ مجموعه نشریات و مجلات ممتاز بوده است. در ادامه تاریخ تاسیس کتابخانه مدرسه فیضیه به همت آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری را 1309 شمسی می‌گوید که در مقایسه با تاریخ تاسیس کتابخانه‌های مهم کشور از جمله کتابخانه ملی ( 1316 ش) که در آن دوران تاسیس شده‌اند، قابل توجه است. البته در آستانه مصاحف و نسخ خطی مورَّخ وجود دارد که قدمت آن را گویا تا هشت‌صد سال پیش برمی‌گرداند ولی منظور، تاسیس به طرز جدید است.
این قم پژوه گفت: بدین ترتیب قم با توجه به تاسیس کتابخانه دبیرستان حکیم نظامی (1314 ش) و موزه آستانه و وجود کتابخانه معارف در همان سال در این شهر در سال مزبور (تصویر سند مضبوط در کتابخانه ملی) یکی از شهرهای پیشتاز در تاسیس کتابخانه‌های مدرن و امروزی به حساب می‌آید.
وی افزود: اگر تاریخ تاسیس قرائت‌خانه باقریه (به معنای کتابخانه امروزی) در سال 1288 شمسی را که مرحوم میرزا محمدباقر متولی باشی در اواخر قاجار و سه سال پس از صدور فرمان مشروطیت تاسیس کرد نیز به حساب آوریم، قدمت بیشتری نیز به دست می‌آید.
محسنی یادآور شد: شاید بتوان گفت بعد از کتابخانه مجلس شورای ملی سابق و اسلامی فعلی و حتی بتوان گفت قبل از آن، نخستین کتابخانه‌های عمومی و مدرن ایران در قم تاسیس شده است.
وی عنوان کرد: باید همت مراجع دینی در تاسیس کتابخانه‌های مدرن از جمله کتابخانه مسجد اعظم در سال 1340 ش به دست آیت‌الله بروجردی که بعد از فوت ایشان افتتاح شد (همان، ص 302) و اهدای کتاب را محل توجه قرارداد.