عصر قم - به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، روز بازدید آیت‌الله اعرافی از جامعه‌الزهرا(س) نه فقط روزی برای ارائه گزارش عملکرد مجموعه بود، بلکه فرصتی شد برای بازخوانی و تبیین جایگاه این نهاد حوزوی، مرور تحولات حوزه‌ علمیه قم در طول قرون گذشته و تشریح مسئولیت‌های آینده پیش روی حوزه‌های علمیه بانوان.
آیت‌الله اعرافی پس از حضور بر سر مزار مطهر شهدای گمنام مدفون در جامعه‌الزهرا(س) و بازدید از بخش‌های مختلف این نهاد حوزوی، در جلسه شورای مدیران و معاونان جامعه‌الزهرا شرکت کرد.
در ابتدای این جلسه، گزارشی از عملکرد بخش‌های مختلف جامعه‌الزهرا(س) ارائه شد و سپس مدیر حوزه‌های علمیه و رئیس شورای سیاستگذاری حوزه های علمیه خواهران به ایراد سخن پرداخت.
مدیر حوزه های علمیه کشور در این نشست با ترسیم مراحل تطور حوزه علمیه قم و تشریح ویژگی‌های منحصر به‌ فرد جامعه‌الزهرا(س)، تأکید کرد که این نهاد نه‌ تنها آغازگر تجربه‌ای ساختاری و نهادین در حوزه علمیه بانوان است، بلکه الگویی بی‌مانند در سطح جهان اسلام به شمار می‌رود. رئیس شورای سیاستگذاری حوزه های علمیه خواهران ادامه داد: گرچه با فعالیت‌های این نهاد از نزدیک و دور آشنا بوده است، اما بازدید روز جاری، ابعاد و افق‌های تازه‌ای را پیش‌روی او گشود.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه در ادامه با تجلیل از پیشگامان تأسیس جامعه‌الزهرا(س)، از امام خمینی(ره) و علمای عظیم‌القدر دیگر تا مدیران اولیه این مجموعه چون حجج‌اسلام طباطبایی، هاشمیان و مدنی یاد کرد و افزود: همه این بزرگواران با خلوص نیت، پایه‌های نهادی را ریختند که امروز به کانونی از تولید اندیشه و تربیت بانوان فرهیخته طلبه تبدیل شده است.
تقدیر از مدیریت جامعه الزهرا(س)
آیت‌الله اعرافی همچنین از مدیریت فعلی مجموعه به ویژه خانم برقعی قدردانی کرد و گفت که با درایت، تجربه و روحیه جهادی، توانسته‌اند ضمن صیانت از تجربه پیشینیان، برگ‌های درخشانی بر دفتر افتخارات جامعه‌الزهرا(س) بیفزاید.
اکنون با منشور رهبر معظم انقلاب و در آغاز قرن پانزدهم باید مرحله هفتم حوزه را آغاز کنیم. این آغاز، رسالتی سنگین بر دوش ما می‌گذارد و نیازمند عزم، اندیشه و تلاش مضاعف است
سپاسگزاری ویژه از رهبر معظم انقلاب
وی با بیان اینکه باید از رهبر انقلاب اسلامی به صورت ویژه سپاسگزاری کنیم که در جایگاه رهبری امت اسلامی، ملت ایران و نظام اسلامی، درخششی بی‌نظیر داشته‌اند، افزود: ما همواره از هدایت‌ها و رهنمودهای ایشان بویژه در حوزه بانوان بهره‌مند بوده‌ایم. توجه ویژه ایشان به جامعه‌الزهرا(س) و دیدار راهبردی و مهمی که در 30 آبان 1403 انجام شد و حاوی نکات بسیار ارزشمندی بود، شایان قدردانی است.
مدیر حوزه‌های علمیه افزود: محور مقدماتی سخنانم را همان سخنرانی قرار می‌دهم که قرار بود در همایش «یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم» ایراد کنم، اما به‌ دلیل فشردگی برنامه‌ها و اهمیت پیام مقام معظم رهبری، صلاح ندیدم به آن بپردازم، لذا از ارائه آن صرف‌نظر کردم. اکنون فهرست اصلی آن سخنرانی را با شما در میان می‌گذارم.
بررسی تاریخ 1200 ساله شهر قم
وی ادامه داد: در ابتدا، تاریخ 1200 ساله شهر قم را به دو بخش کلی تقسیم کرده‌ام. دوره پیش از قرن چهاردهم هجری و دوره قرن چهاردهم. بخش نخست یعنی پیش از قرن چهاردهم، خود به شش مرحله تقسیم می‌شود که هرکدام فراز و فرودهایی داشته‌. دوران اوج بویژه مربوط به مراحل اولیه یعنی قرون دوم تا چهارم هجری است؛ دوره‌ای که قم به‌ عنوان یک کانون فعال علمی و ضلع مؤثر در شکل‌گیری اندیشه شیعی با محوریت علمای مهاجر و نیز علمایی که در ایران پرورش یافتند، مطرح شد. این دوران، اساس و بنیان شکل‌گیری حوزه علمیه قم بود؛ حوزه‌ای که در کنار حوزه‌های بزرگ دیگری چون ری و بغداد، پس از دوران پیشینِ مدینه و بصره در دو تا سه قرن متوالی به قطب‌های هدایت فکری مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام تبدیل شدند و هر کدام، از منظری خاص، خدمات عظیم و کم‌نظیری ارائه دادند.
حوزه بغداد، حوزه‌ای چندقرنی بود / حذف مواریث علمی ممنوع عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: حوزه بغداد، حوزه‌ای چندقرنی بود که در دوران خلافت عباسیان پایه‌گذاری شد و رشد کرد. اگر بخواهیم امروز مواریث علمی این حوزه را از تاریخ خود حذف کنیم با تنزل چشم‌گیری مواجه خواهیم شد. تنها آثار باقی‌مانده از شیخ مفید بیش از 200 عنوان است. افزون بر آن، چهره‌هایی چون سید مرتضی، سید رضی، نجاشی و شیخ طوسی نیز از بزرگان این حوزه‌اند. در ری هم علمایی رشد یافتند و برخی از بزرگان قم مانند کلینی و شیخ صدوق به این شهر مهاجرت کرده و میراث عظیمی را به‌ جای گذاشتند.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه قم، ضلع سوم این مثلث علمی است که از جهاتی پیشگام نیز بوده است، گفت: در این دوره آثار فوق‌العاده‌ای در قم تولید شد و حوزه آن به‌ صورت یک قلب تپنده حوزوی در ایران شکل گرفت که بر دیگر مناطق کشور تأثیرگذار بود. این یک پدیده درخشان و گوهر تابناک در تاریخ علم و اندیشه شیعی است.
وی با اشاره به اینکه این مرحله، نخستین مرحله از تاریخ حوزه قم بود، گفت: در متن سخنرانی سده، پنج مرحله بعدی را نیز ترسیم کرده بودم که هر کدام دارای فراز و فرودهایی هستند. در قرن ششم هجری با حمله مغول شاهد افولی هستیم؛ قرن دهم هم‌زمان با دوران صفویه دوره‌ای از اوج است، اما مجدداً در قرن سیزدهم شاهد روندی نزولی هستیم. قرن چهاردهم هجری را نیز به شش مرحله تقسیم کرده‌ام. آغاز این حرکت جدید به‌ زیبایی تمام در «منشور حوزه پیشرو و سرآمد» تبیین شده است.
آغاز رسالتی سنگین با منشور حضرت آقا
آیت‌الله اعرافی اظهار کرد: اکنون با این منشور رهبر معظم انقلاب و در آغاز قرن پانزدهم باید مرحله هفتم حوزه را آغاز کنیم. این آغاز، رسالتی سنگین بر دوش ما می‌گذارد و نیازمند عزم، اندیشه و تلاش مضاعف است. این بخش‌هایی از محور اول سخنرانی بنده در همایش سده بود که فرصت ارائه آن فراهم نشد.
اگر روزی بنا بود از قم به جایی دیگر منتقل شوم و برای فعالیت علمی و فرهنگی مستقر گردم، قطعاً آفریقا را انتخاب می‌کردم. به‌ نظر من آفریقا آینده‌ای بسیار مهم دارد و ظرفیت کار در آن فوق‌العاده است. پس از آفریقا نیز جنوب شرق آسیا در اولویت قرار دارد.
انقلاب اسلامی و بنیان‌گذاری و گسترش حوزه علمیه ویژه بانوان
وی افزود: محور دوم سخنرانی بنده در همایش سده به بررسی 23 ویژگی برجسته حوزه علمیه قم در یکصد سال گذشته اختصاص داشت، به ویژه ویژگی‌هایی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ظهور و بروز یافته‌اند. در میان این ویژگی‌ها یکی از مهم‌ترین آن‌ها که در چهلمین سالگرد تأسیس جامعه‌الزهرا(س) نیز به آن تصریح کرده‌ام، بنیان‌گذاری و گسترش حوزه علمیه ویژه بانوان به‌ شکل نهادینه، ساختاری و نظام‌مند است.
مدیر حوزه‌های علمیه ادامه داد: بدون تعارف و مبالغه باید اذعان کرد که اگرچه در طول تاریخ فقه، حدیث، کلام و تفسیر ما، بانوان بزرگواری حضور داشته‌اند و آثار برجسته‌ای از خود بر جای گذاشته‌اند، اما این حضورها عمدتاً فردی، پراکنده و فاقد انسجام نهادی بوده است.
وی افرود: عظمت و شکوه بانوانی چون حضرت خدیجه کبری سلام‌الله‌علیها و حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها و اهتمام همیشگی اسلام به بانوان در جای خود محفوظ است، اما آنچه در شهر قم رقم خورد که ریشه‌های آن به دوران پیش از انقلاب و تحت تأثیر نهضت حضرت امام خمینی (ره) بازمی‌گردد و پس از پیروزی انقلاب به اوج خود رسید، دارای ویژگی ممتاز ایجاد یک نهاد علمی و آموزشی با ساختار و منظومه‌ای روشن، منسجم و هدفمند برای تربیت علمی بانوان طلبه است.
نگاهی به یک دستاورد محوری حوزه علمیه قم در یکصد سال اخیر
آیت‌الله اعرافی خاطرنشان کرد: این ویژگی بی‌تردید یکی از دستاوردهای محوری حوزه علمیه قم در یکصد سال اخیر و از نقاط عطف تاریخ تطور حوزه‌های علمیه شیعی است. جامعه‌الزهرا در این زمینه نقش آغازگری و پیشگامی دارد و دست برتر را در این عرصه داراست.
وی با بیان اینکه ذکر این نکات از آن جهت ضروری است که هر پژوهشگر تاریخ حوزه‌های علمیه در بررسی تطورات و تحولات حوزه به‌ معنای عام نمی‌تواند از این نقطه تحولی در حوزه بانوان چشم‌پوشی کند، گفت: باید مرجعیت علمی و محوریت جامعه‌الزهرا(س) را در این عرصه پذیرفت و در قالب‌های نظری و فکری حوزه نیز آن را لحاظ کرد.
رهنمودهای اخیر رهبر معظم انقلاب پشتوانه‌ای قوی است
مدیر حوزه‌های علمیه افزود: رهنمودهای اخیر رهبر معظم انقلاب نیز پشتوانه‌ای قوی برای تعمیق این باور و تثبیت جایگاه این پدیده در اذهان حوزوی است، چرا که به‌ دلیل نوپایی این حرکت، گاه این تحول بزرگ هنوز در لایه‌های مختلف حوزوی به‌ صورت جامع و عمیق باور نشده و نیازمند تأمل و تبیین بیشتر است. از این رو، این تحول نه‌ تنها نقطه‌ای مهم در متن تحولات حوزه علمیه قم و تاریخ تشیع به‌ شمار می‌رود، بلکه پدیده‌ای بی‌نظیر در سطح جهان اسلام نیز هست. این یکی از نقاط عطف تطور حوزه‌هاست.
به گفته آیت‌الله اعرافی، اگر مطالعه‌ای تطبیقی میان جامعه‌الزهرا(س) و مراکز دینی مشابه در جهان اسلام، چه در گذشته و چه در وضعیت فعلی انجام دهیم بی‌تردید خواهیم دید که این تجربه، یک کار بدیع، ممتاز و سرآمد است. چنین مطالعه‌ای نه‌ تنها نقاط برجسته این تجربه را آشکار می‌سازد بلکه می‌تواند افق‌های نوینی برای آینده حوزه‌های علمیه بانوان بگشاید.
برافراشتن پرچم و عَلَم حوزه‌های علمیه خواهران در دیگر کشورها وی عنوان کرد: بنده در دوران مسئولیتم در جامعه‌المصطفی العالمیه نیز همواره تلاش داشتم تا پرچم و عَلَم حوزه‌های علمیه خواهران و مراکز علمی ویژه بانوان در کشورهای مختلف برافراشته و گسترش یابد. در سفرهایی که به کشورهای گوناگون داشتم تقریباً بدون استثناء یکی از محورهای مورد توجه من، بررسی وضعیت بانوان آن کشور و امکان تأسیس یا تقویت حوزه‌های علمیه ویژه بانوان بود. همواره پیگیر این موضوع بودم که آیا زمینه‌ای برای راه‌اندازی یا توسعه این نهاد مقدس در آن کشور وجود دارد یا خیر.
جامعه الزهرا قلب تپنده و محور اصلی حرکت علمی بانوان در عرصه حوزه‌های علمیه است و همچنان این نقش مرجعیت علمی را حفظ کرده است.
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: طبیعتاً پرچم‌دار این حرکت در گام نخست، بانوان دانش‌آموخته همین‌جا یعنی جامعه‌الزهرا(س) بودند. خوشبختانه با گذر زمان در بسیاری از کشورها نیز توانستیم نیروهای بومی و دانش‌آموختگان توانمندی تربیت کنیم؛ از جنوب شرق آسیا گرفته تا آفریقا و سایر مناطق جهان که این روند همچنان ادامه دارد.
اگر قرار بود از قم به جایی دیگر منتقل شوم قطعاً آفریقا را انتخاب می‌کردم
رئیس شورای سیاستگذاری حوزه های علمیه خواهران ادامه داد: گاهی این تعبیر را داشته‌ام که اگر روزی بنا بود از قم به جایی دیگر منتقل شوم و برای فعالیت علمی و فرهنگی مستقر گردم، قطعاً آفریقا را انتخاب می‌کردم. به‌ نظر من آفریقا آینده‌ای بسیار مهم دارد و ظرفیت کار در آن فوق‌العاده است. پس از آفریقا نیز جنوب شرق آسیا در اولویت قرار دارد.
آیت‌الله اعرافی ادامه داد: این حرکت عظیم و این موج از همین‌جا آغاز شد و سپس در سراسر ایران گسترش یافت، و در گام بعدی، شعاع آن به بیرون از مرزها و جهان اسلام رسید. در تمام این مراحل جامعه‌الزهرا(س) نقش کلیدی، اثرگذار و تعیین‌کننده‌ای داشته است.
9 ویژگی شاخص جامعه الزهرا(س) وی با بیان اینکه جامعه‌الزهرا(س) دارای ویژگی‌های برجسته‌ای است که این نهاد رسالت را سنگین می‌سازد، گفت: نخستین ویژگی این مجموعه، آغازگری در یک تجربه تاریخی بسیار مهم است. این ویژگی جایگاه جامعه‌الزهرا را از منظر دینی نیز برجسته می‌سازد؛ چنانکه در روایات ما آمده، از جمله در حدیث معتبری از امام صادق علیه‌السلام که فرمودند: «مَن سَنَّ سُنَّهً حَسَنَهً فَلَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهِ». راوی از تعبیر «إلی یوم القیامه» تعجب کرد و حضرت تأکید فرمودند: آری. یعنی آنان که آغازگر یک سنت نیکو و تجربه مطلوب هستند، تا زمانی که اثر آن باقی است در برکات و ثواب آن شریک‌اند. جامعه‌الزهرا(س) چنین جایگاهی دارد و هنوز هم برخوردار از همان اثرگذاری است، چرا که اینجا کانون نخبگانی و جریان‌ساز است. از این رو، آغازگریِ چنین تجربه‌ای، خود بر سنگینی مسؤولیت این مجموعه می‌افزاید.
قلب تپنده و محور اصلی حرکت علمی بانوان
آیت‌الله اعرافی گفت: ویژگی دیگر جامعه‌الزهرا(س)، کانون نخبگانی آن است. این مرکز قلب تپنده و محور اصلی حرکت علمی بانوان در عرصه حوزه‌های علمیه است و همچنان این نقش مرجعیت علمی را حفظ کرده است. همین ویژگی نیز مسئولیت شما را دوچندان می‌سازد.
به گفته رئیس شورای سیاستگذاری حوزه های علمیه خواهران، ویژگی سوم جامعه الزهرا(س) آن است که جامعه‌الزهرا(س) مرحله‌ای نو در تاریخ 1400 ساله مراکز علمی شیعی رقم زده و به‌ واقع نقطه عطفی تاریخی محسوب می‌شود.
جامعیت تجربه‌ای است که در جامعه الزهرا رقم خورده است. از «مهد» تا «لحد»؛ از مهدکودک گرفته تا عالی‌ترین مقاطع علمی، طیفی گسترده از سنین و سطوح مختلف در اینجا سامان یافته‌اند. تنوع کارکردها و شکل‌های آموزشی نیز به این جامعیت افزوده است و این همه در یک مجموعه پدیده‌ای کم‌نظیر است.
رویکرد ملی و بین‌المللی
مدیر حوزه‌های علمیه عنوان کرد: چهارمین ویژگی، رویکرد ملی و بین‌المللی آن است. با آنکه مرکز جامعه الزهرا(س) در قم قرار دارد، اما افق نگاه آن فراتر از مرزهای ملی است و بویژه بُعد بین‌المللی، امتیاز ویژه‌ای به آن بخشیده است. همین رویکرد نیز رسالت آن را سنگین‌تر و فراگیرتر می‌سازد.
تاثیرگذاری جامعه الزهرا بر کل حوزه
آیت‌الله اعرافی افزود: ویژگی پنجم این است که جامعه‌الزهرا(س) چه به‌ صورت آشکار و چه نهان، مستقیم و غیرمستقیم، تأثیرگذار بر کل حوزه بوده و هست و بیش از این نیز می‌تواند نقش‌آفرینی کند. این تأثیرگذاری باید تقویت شود و به شکوفایی بیشتری برسد.
الگوسازی در حوزه‌های علمی، اخلاقی و تربیتی
مدیر حوزه‌های علمیه با بیان اینکه ششمین ویژگی جامعه‌الزهرا(س)، الگوسازی در حوزه‌های علمی، اخلاقی و تربیتی است، گفت: اینجا جایی است که الگوهایی نو و اثربخش پدید آمده و در سطح وسیعی منتشر شده‌اند؛ چه در نظامات آموزشی، چه در عرصه‌های تربیتی و مدیریتی. این ویژگی به جامعه‌الزهرا نشاط، هویت و برجستگی خاصی بخشیده است.
آیت‌الله اعرافی افزود: ویژگی هفتم، جامعیت تجربه‌ای است که در این مجموعه رقم خورده است. از «مهد» تا «لحد»، از مهدکودک گرفته تا عالی‌ترین مقاطع علمی، طیفی گسترده از سنین و سطوح مختلف در اینجا سامان یافته‌اند. تنوع کارکردها و شکل‌های آموزشی نیز به این جامعیت افزوده است و این همه در یک مجموعه پدیده‌ای کم‌نظیر است.
الگوی مدیریت علمی و تربیتی
به گفته مدیر حوزه های علمیه، ویژگی هشتم، شکل‌گیری الگوی مدیریت علمی و تربیتی توسط خود بانوان در این مرکز است. اینکه بانوان بتوانند ساختار علمی و اجرایی یک مجموعه حوزوی را به‌ دوش بگیرند تجربه‌ای نو و افتخارآمیز است که در جامعه‌الزهرا(س) پایه‌ریزی شده و باید استمرار و تعمیق یابد.
با افراط‌ و تفریط‌هایی روبرو هستیم. برخی حوزه را چنان تفسیر می‌کنند که گویی باید صرفاً در روش‌های پیشین باقی بماند و طبیعی است که این نگاه، حوزه را به انزوا می‌کشاند. در مقابل، دیدگاهی وجود دارد که تحول را به‌ گونه‌ای تفسیر می‌کنند که در نهایت موجب از بین رفتن عناصر اصیل سنت حوزوی می‌شود و به سایش هویت حوزوی منجر می‌گردد. راه درست، همان مسیر میانه است.
نگاه راهبردی و طراحی‌های کلان
آیت‌الله اعرافی افزود: یکی از ویژگی‌های افزوده‌شده بر امتیازات قبلی، حرکت جامعه‌الزهرا(س) به‌ سوی نگاه راهبردی و طراحی‌های کلان است. این رویکردِ ارزشمند گامی مهم در ارتقای سطح مدیریت و هدایت این مجموعه به‌ شمار می‌آید و بر امتیازات موجود افزوده است.
آیت الله اعرافی خاطرنشان کرد: این ویژگی‌ها، تنها بخشی از امتیازات برجسته جامعه‌الزهرا(س) هستند و طبعاً آن هویت حوزوی روشن و اصیلی که همواره در اینجا مورد توجه بوده به‌ عنوان بستر اصلی این حرکت عظیم همچنان پابرجاست.
جامعه‌الزهرا در خود محصور نمانده است
وی ادامه داد: مجموعه‌ی این ویژگی‌ها، تصویری از جایگاه ممتاز این نهاد در فضای علمی بانوان ترسیم می‌کند. اگر از منظر دستاوردها نیز بنگریم، دستاوردهای جامعه‌الزهرا (س) در حوزه بانوان، در واقع دستاوردهای پیشتاز و نخستین به شمار می‌روند. اما فراتر از همه این‌ها مهم‌ترین نکته این است که جامعه‌الزهرا در خود محصور نمانده است. به تعبیر رهبر معظم انقلاب در منشور حوزه‌های علمیه، «حوزه در ذات خود برون‌گراست». این مرکز نیز این بعد برون‌گرایی را به خوبی متجلی ساخته و در عرصه‌های گوناگون مانند تبیین، ترویج، گفتمان‌سازی و فعالیت‌های تبلیغی، حضوری مؤثر و فعال داشته است.
آیت‌الله اعرافی تصریح کرد: این ویژگی‌ها بخشی از امتیازات بزرگ جامعه‌الزهرا(س) هستند. شاید همین مجموعه ویژگی‌ها و حتی بیش از آن‌هاست که موجب شده رهبر معظم انقلاب در وصف آن، تعبیر «پدیده‌ای بی‌نظیر» را به‌ کار ببرند؛ تعبیری بسیار بلند و معنادار که گویای جایگاه والا و اثرگذار این مجموعه است.
مدیر حوزه‌های علمیه اظهار کرد: بدیهی است که چنین جایگاهی از یک‌ سو مایه‌ی سرور، نشاط و انگیزه‌ی بیشتر برای خدمت است، اما از سوی دیگر سنگینی بار امانت و مسئولیت را نیز دوچندان می‌کند.
اهمیت نگاه کلان و راهبردی
مدیر حوزه‌های علمیه در اهمیت نگاه کلان و راهبردی گفت: بیست‌ و چهار سال پیش، زمانی که رهبر معظم انقلاب بنده را برای مسئولیت در مرکز جهانی علوم اسلامی منصوب کردند به ایشان عرض کردم اجازه دهند پیش از آغاز به‌ کار، دو ماه به مطالعه بپردازم. در همان زمان، جزوه‌ای تنظیم کردم و خدمت ایشان هم تقدیم کردم که مبنای طراحی‌های پنج‌ساله و طرح‌های متعدد در آن مرکز شد. در ادامه، پس از هفت سال، ادغام نهادها و پایه‌گذاری جامعهالمصطفی رقم خورد.
آیت‌الله اعرافی افزود: نگاه کلان و راهبردی‌ای که امروز بر جامعه‌الزهرا(س) حاکم است، بسیار ارزشمند و حیاتی است. البته این نگاه راهبردی و کلان نباید ما را از بازخوانی، بازسازی، بازنگری و دقت در عملکرد باز بدارد، اما مسیر اصلی و شاهراهی که در پیش گرفته شده، مسیری درست و سنجیده است و جامعه‌الزهرا(س) نیز به درستی وارد این مسیر شده است.
ضرورت صیانت، تقویت و تحکیم روح، فرهنگ و هویت حوزوی
مدیر حوزه‌های علمیه در بخش بعدی سخنان خود به ذکر نکات مهمی پرداخت و گفت: یکی از نکات مهم، صیانت، تقویت و تحکیم روح، فرهنگ و هویت حوزوی است؛ البته با همان رویکردِ حوزه‌ای پیشرو و سرآمد.
وی در تکمیل مطلب فوق گفت: در این زمینه ما با افراط‌ها و تفریط‌هایی روبرو هستیم. برخی، حوزه را چنان تفسیر می‌کنند که گویی باید صرفاً در سنت‌های گذشته و روش‌های پیشین باقی بماند و طبیعی است که این نوع نگاه، حوزه را به انزوا می‌کشاند. در بسیاری از جاها ما با این نگاه بسته مواجه هستیم. البته منشور رهبری معظم دست ما را برای مواجهه و گفتگوی روشن با این دیدگاه‌ها باز کرده است.
رهبر معظم انقلاب در وصف جامعه الزهرا تعبیر «پدیده‌ای بی‌نظیر» را به‌ کار ببرند؛ تعبیری بسیار بلند و معنادار که گویای جایگاه والا و اثرگذار این مجموعه است.
آیت‌الله اعرافی اضافه کرد: در نقطه‌ی مقابل، دیدگاه‌هایی هم وجود دارد که تحول و تغییر را به‌ گونه‌ای می‌فهمند و تفسیر می‌کنند که در نهایت موجب از بین رفتن عناصر اصلی و اصیل سنت حوزوی می‌شود و به سایش هویت حوزوی منجر می‌گردد. راه درست، همان مسیر میانه است که در منشور رهبری معظم نیز به خوبی تبیین شده است. از این رو، باید همواره در روند تغییر و تحولات این دغدغه را داشته باشیم که به دام افراط و تفریط نیفتیم و بتوانیم راه میانه را با تأکید بر هویت حوزوی ادامه دهیم و آن را استوار سازیم.
رسالت جامعه الزهرا در قلمرو مسائل بانوان و خانواده
رئیس شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه خواهران عنوان کرد: نکته‌ی دوم این است که جامعه‌الزهرا(س) به‌ صورت ویژه، نقطه‌ی محوری برای تبیین اندیشه‌ی اسلامی در قلمرو مسائل مرتبط با بانوان و خانواده به‌ شمار می‌آید. البته این تعبیر را به‌کار نمی‌برم تا بگویم جامعه‌الزهرا باید صرفاً در این حوزه‌ها ورود پیدا کند؛ خیر، علم و اندیشه‌ی اسلامی مرز زن و مرد نمی‌شناسد. همه‌ی افراد چه زن و چه مرد می‌توانند و باید در این میدان وسیع و بی‌نهایتِ معرفت اسلامی ورود پیدا کنند و نقش‌آفرین باشند. در عین‌ حال، باید اذعان کرد که حوزه‌ی خواهران به‌ طور طبیعی تمرکز و اولویت بیشتری بر مقولات زن و خانواده دارد و به‌ همین دلیل، انتظار بیشتری نیز از آن می‌رود بدون آنکه بخواهیم فعالیتش را صرفاً به این قلمرو محدود کنیم.
مسئله‌ی زن و خانواده میدان‌ تقابل تمدنی ما با غرب
آیت‌الله اعرافی خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که یکی از مهم‌ترین میدان‌های تقابل تمدنی ما با غرب همین مسئله‌ی زن و خانواده است. اگر بخواهیم هفت یا هشت حوزه‌ی اصلی رویارویی با تمدن غرب را فهرست کنیم، قطعاً یکی از آن‌ها همین مقوله خواهد بود. از همین رو از جامعه‌الزهرا و حوزه‌ی بانوان انتظار ویژه‌ای در این زمینه می‌رود.
وی با اشاره به اینکه ما در ساحت‌های فلسفی، فقهی و علوم اسلامی هم‌ نیاز به عمق علمی داریم و هم نیازمند تولید نظریه‌های واسط هستیم، گفت: به باور من شهید مطهری تفاوتش با بسیاری از بزرگان از جمله فلاسفه‌ی بزرگ ما، در تولید نظریه‌های واسط بود؛ مرحوم علامه طباطبایی و استاد مصباح یزدی نیز چنین بودند.
آنچه کمتر رخ داده این است که اندیشه‌ها به‌ گونه‌ای فراوری شوند که بتوانند مثلا در دانشگاه تهران و صنعتی شریف در میان نسل جوان، در دبیرستان‌ها و مراکز آموزشی فهمیده شوند و جاذبه ایجاد کنند.
ضرورت شناخت ذهن و ضمیر جوان امروز و آگاهی از فرهنگ زمانه
آیت‌الله اعرافی عنوان کرد: آنچه این بزرگان را از دیگر متفکران ممتاز می‌کرد، این بود که توانایی داشتند از دل علوم اسلامی نظریه‌هایی فراوری کنند که بتواند در فضای زمانه نقش‌آفرین شود. لازمه‌ی این کار، شناخت ذهن و ضمیر جوان امروز و آگاهی از فرهنگ زمانه بود. سپس مباحثی که در فقه، کلام و تفسیر وجود داشت، مورد بازخوانی و فراوری قرار می‌گرفت تا بتواند نسل جوان را درگیر کند. این دقیقاً همان نقطه‌ی قوت شهید مطهری بود. اکثر آثار او را می‌توان نظریه‌های واسط دانست، یعنی آن نظریه‌های عمیق اسلامی که پس از پردازش به گونه‌ای عرضه می‌شد که ذهن مخاطب را درگیر کند، بر دل بنشیند و منشأ تحول عملی و میدانی شود.
وی ادامه داد: تحقیقات و مقالات فراوانی تولید شده اما بسیاری از آن‌ها صرفاً در قالب دانشگاهی باقی مانده‌اند. آنچه کمتر رخ داده این است که این اندیشه‌ها به‌ گونه‌ای فراوری شوند که بتوانند مثلا در دانشگاه تهران و صنعتی شریف در میان نسل جوان، در دبیرستان‌ها و مراکز آموزشی فهمیده شوند و جاذبه ایجاد کنند.
مدیر حوزه‌های علمیه خاطرنشان کرد: از این‌ رو، در زمره‌ی مأموریت‌های مهم شما، بازآفرینی، فراوری و عرضه‌ی نوین اندیشه‌ی اسلامی بر پایه‌ی نیازهای میدان واقعی و اجتماعی، ضرورتی جدی و غیرقابل اغماض است.
توصیه هایی به مسئولان جامعه الزهرا(س)
آیت‌الله اعرافی خطاب به مسئولان جامعه الزهرا(س) گفت: در کنار تمامی فعالیت‌هایی که دارید، پیشنهاد می‌کنم یک رویکرد نخبگانی برای پنج تا ده سال آینده در نظر بگیرید. از میان هزاران دختر و بانوی بزرگوار که در حال تحصیل و تدریس هستند، حداقل 100 نفر را به‌ طور کاملاً آزاد، به شکلی عمیق و جدی برای تربیت به عنوان فقیهان، فیلسوفان، مفسران و صاحب‌نظران برجسته برای ده تا بیست سال آینده برگزینید. اگرچه در این سال‌ها برخی تربیت شده‌اند، اما پس از چهل سالگی، از اینجا انتظار می‌رود که بگویند ما اکنون فقیهان، مفسران و شخصیت‌های علمی صاحب‌نظری داریم که مرجع و ملجأ علمی حوزه خواهند بود.
مدیر حوزه‌های علمیه یادآور شد: برای تحقق این امر، قطعاً نیاز به تمهیدات و حمایت‌های ویژه‌ای دارید تا این افراد با اولویت سنت‌های حوزوی و رویکردهای عمیق، راحت و آزاد به درجات بالای علمی دست یابند.
ورود به میدان های رقابت کلان علمی مرد و زن ندارد
آیت‌الله اعرافی با تاکید بر لزوم ورود به میدان‌های رقابت کلان حوزه، گفت: هم‌اکنون حوزه بانوان و جامعه‌الزهرا(س) دارای کتاب سال، انجمن‌های علمی و ده‌ها کار در زمینه مسائل بانوان هستند که پایه‌گذاری و گسترش یافته‌اند. این‌ها فصل‌های خوب و درخشانی است، اما باید در برخی از رویدادهای کلان حوزوی که رقابت‌های بزرگی را به‌ وجود می‌آورد، حضور فعال داشته باشید. این به نفع خواهران خواهد بود، چرا که میدانی است که مرد و زن ندارد. رقابت در این عرصه‌های علمی و غیرعلمی می‌تواند در مأموریت‌های مختلف، کارساز و اثرگذار باشد و برای همه مفید خواهد بود.
پیشنهاد می‌کنم که منشور رهبری معظم را با نگاه جامعه‌الزهرا(س) بازخوانی کرده و نسبت خود را با آن مشخص کنید. ایده‌های خود را آماده کرده و در مسیر تحقق این اهداف گام بردارید.
مدیر حوزه‌های علمیه همچنین گفت: ده‌ها طرح در مدیریت حوزه علمیه برای برادران وجود دارد که نقاط تلاقی با جامعه‌الزهرا(س) دارند و ظرفیت‌های هم‌افزایی به همراه می‌آورند. اگر روی این طرح‌ها کار شود، می‌توان آفاق جدیدی را گشود.
پایگاه کار هوش مصنوعی خود را به‌ روز کنیم
وی ادامه داد: هوش مصنوعی عرصه دیگر دارای اهمیت است. باید پایگاه کار هوش مصنوعی خود را به‌ روز کنیم. حوزه در برخی مقاطع پیشگام بوده است مانند مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور؛ اکنون باید با شتاب و جدیت بیشتری برای پیشگامی در عرصه هوش مصنوعی حرکت کنیم.
آیت‌الله اعرافی در ‌پایان گفت: پیشنهاد می‌کنم که منشور رهبری معظم را با نگاه جامعه‌الزهرا(س) بازخوانی کرده و نسبت خود را با آن مشخص کنید. ایده‌های خود را آماده کرده و در مسیر تحقق این اهداف گام بردارید.

http://www.Qom-Online.ir/Fa/News/732430/جامعه-الزهرا؛-دستاورد-محوری-حوزه-علمیه-قم-در-یکصد-سال-اخیر-پایگاه-کار-هوش-مصنوعی-خود-را-به‌‌روز-کنیم