چاپ

عصر قم - او را یکی از بزرگ‌ترین متکلمین و مفسرین قرآن در حوزه علمیه قم می‌دانند. پدر آیت‌الله سبحانی شیخ محمد حسین سبحانی تبریزی بود که خود یکی از فقهای بزرگ تبریز به شمار می‎آمد و شاگردان زیادی تربیت کرد. آیت الله جعفر سبحانی پس از فراگیری دروس ابتدایی به مکتب خانه رفت و در مکتب خانه به مطالعه کتب مهم ادبیات فارسی یعنی گلستان، بوستان، تاریخ معجم، نصاب الصبیان و ابواب الجنان پرداخت.
در 14 سالگی بود که تصمیم گرفت به حوزه علمیه تبریز برود. در حوزه علمیه دروسی مانند علوم ادبی، مطول، منطق منظومه و شرح لمعه را نزد اساتیدی همچون حسن نحوی، علی اکبر نحوی و محمد علی مدرس خیابانی فرا گرفت. با ظهور فرقه دموکرات در تبریز و تشکیل دولت خود مختار توسط این فرقه شرایط برای ادامه تحصیل در تبریز سخت شد و آیت الله جعفر سبحانی تصمیم گرفت برای ادامه تحصیل به شهر قم مهاجرت کند. بعد از مهاجرت به قم ادامه فرائد الاصول را نزد محمد مجاهدی تبریزی و شیخ احمد کافی خواند و کفایه الاصول را هم نزد آیت الله گلپایگانی فرا گرفت.
آیت الله جعفر سبحانی در کنار فقه و اصول به تحصیل در زمینه فلسفه و کلام هم ادامه داد. در تبریز شرح قوائد العقائد را نزد سید محمد بادکوبه‌ای آموخته بود و بعد از حضور در قم هم در کلاس‌های شرح منظموه، منطق و افسار علامه طباطبایی شرکت می‌کرد و هم زمان در جلسه شب‌های پنج‌شنبه و جمعه علامه طباطبایی شرکت می‌کرد. علامه طباطبایی بعد از نوشتن کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم ترجمه این کتاب را به عربی به آیت‌الله جعفر سبحانی سپرد که ایشان هم به خوبی از پس ترجمه این کتاب دشوار و پیچیده فلسفی برآمد و توانایی خود را در ترجمه هم نشان داد. آیت الله جعفر سبحانی از سال 1321 تدریس در دروس مقدماتی حوزه را شروع کرد. ایشان 7 سال کتاب مطول، چند دوره معالم و لمعتین، 7 دوره فرائد الاصول شیخ انصاری، چند دوره مکاسب و کفایه و پنج مرتبه شرح منظومه را تدریس کرده‌اند. ایشان از سال 1354 مشغول تدریس خارج از فقه و اُصول است.
فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی آیت‌الله جعفر سبحانی پیش از انقلاب اسلامی
آیت الله جعفر سبحانی میان توده مردم بیشتر به عنوان یک چهره فقهی و اصولی شناخته می‌شود. این در حالی است که ایشان پیش از پیروزی انقلاب فعالیت‌های سیاسی هم داشته است که بد نیست به آنها اشاره شود. دهه سی را می‌توان اوج قدرت اندیشه‌های مارکسیستی در ایران دانست. با توجه به فضای خفقانی که شاه در ایران به وجود آورده بود مردم نارضایتی شدیدی احساس می‌کردند و همین موضوع زمینه را برای ظهور اندیشه‌های مارکسیستی که محور اصلی شعار‌های خود را مسئله عدالت و حمایت از اقشار پایین جامعه قرار داده بود مهیا کرده بود.
با بالا رفتن نفوذ فکری و فرهنگی احزاب چپ گرایی مانند حزب توده در میان اکثر مردم خصوصاً اقشار کم درآمد جامعه نگرانی‌ها میان افراد متدین جامعه افزایش یافت و این گروه که اکثر آنها از بازاریان بودند به فکر اُفتادند تا با نفوذ اندیشه‌های مارکسیستی مقابله کنند. به همین دلیل بازاریان با کمک گرفتن از روحانیت مجله‌ای تاسیس کردند بنام مکتب اسلام که ضمن پاسخ به شبهاتی که گروه‌های مارکسیست مطرح می‌کردند به تبلیغ دین هم می‌پرداخت. تاسیس این مجله با استقبال و حمایت آیت الله بروجردی همراه شد. نشریه مکتب اسلام خیلی زود در میان اقشار مختلف جامعه مورد حمایت قرار گرفت و به نشریه‌ای فراگیر و پرطرفدار تبدیل شد.
آیت‌الله جعفر سبحانی در کنار افرادی مانند آیت‌الله مکارم شیرازی، امام موسی صدر، آیت‌الله حسین شب زنده دار و محمد مجتهد شبستری از نویسندگان اصلی این مجله بودند. این مجله با برگزاری مناظرات علمی و سیاسی میان چهره‌هایی مانند دکتر شریعتی با نویسندگان مجله به احیای تفکر اسلامی در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی کمک فراوانی کرد. آیت‌الله جعفر سبحانی یکی از چهره‌هایی بود که بعد از واقعه 15 خرداد سال 1342 در کنار دیگر اعضای حوزه علمیه قم نامه اعتراضی به هیئت دولت وقت را امضا کرد. هم چنین آیت الله جعفر سبحانی یکی از چهره‌هایی بود که نامه اعتراضی به حسنعلی منصور نخست وزیر وقت را نسبت به ادامه زندانی شدن آیت‌الله خمینی امضا کرد. آیت‌الله جعفر سبحانی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم نماینده مردم آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان قانون اساسی بود.
فعالیت‌های علمی آیت الله جعفر سبحانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی آیت الله جعفر سبحانی به حوزه علمیه برگشت و شورای سیاست گذاری و مدیریت حوزه علمیه قم نگارش برخی از کتب تحصیلی را به ایشان سپرد. آیت‌الله جعفر سبحانی در چهار رشته رجال، عقاید، فرق و مذاهب برای حوزه علمیه کتاب نوشت. کتب المحاضرات فی الاهیات، بحوث قی الملل و النحل، کلیات فی علم الرجال و اُصول الحدیث و الحکامه جزو کتب رسمی حوزه علمیه هستند که توسط ایشان نوشته شده‌اند. مرکز تخصصی علم کلام حوزه علمیه قم به منظور آموزش تخصصی علم کلام در سال 1370 زیر نظر ایشان تاسیس شد که در سطوح مختلف پذیرای طلاب و پژوهشگران است. مجله کلام اسلامی که از مجله‌های تخصصی در کلام اسلامی است هم توسط این موسسه منتشر می‌شود.
یکی از مناظره‌های معروف آیت الله سبحانی با عبدالکریم سروش در باب مسئله وحی صورت گرفت. ایشان بعد از مصاحبه عبدالکریم سروش با میشل هوبنیک با عنوان کلام محمد نامه‌ای به او نوشت و پاسخ برخی مسائل مطرح شده در آن مصاحبه را داد. این نامه به یک سلسله نامه نگاری میان این دو نفر انجامید که عملاً مباحث مطرح شده را تبدیل به یک مناظره علمی کرد. عبدالکریم سروش در قالب دو نامه با عناوین بشر و بشیر و طوطی و زنبور مباحث خود را مطرح کرد و آیت الله جعفر سبحانی هم در دو نامه دکتر سروش به آغوش اسلام بازگردد و دومین نامه آیت‌الله سبحانی به دکتر سروش پاسخ ایشان را داد. آیت‌الله جعفر سبحانی در سال 1386 و بعد از درگذشت شیخ جواد تبریزی در تاریخ 29 آبان 1386 و به درخواست جمعی از مردم آذربایجان رساله علمیه خود را منتشر کرد. آیت‌الله جعفر سبحانی کتاب‌های متعددی در زمینه تفسیر، حدیث، فقه، اُصول، کلام، تاریخ، فلسفه، ملل و نحل، رجال، درایه، علوم ادبی، دفاع از تشیع و نقد وهابیت را به رشته تحریر درآورده است. این تالیفات متعدد آیت‌الله جعفر سبحانی را تبدیل به یکی از پرکارترین روحانیون شیعه کرده است.
منبع: اقتصاد آزاد