عصر قم - زومیت / شاخص توده بدنی روشی سریع، ارزان و مطمئن برای ارزیابی وزن نسبت به قد است؛ اما درعین‌حال محدودیت‌هایی دارد و نمی‌تواند برای تمام افراد دقیق باشد.
شاخص توده بدنی (Body Mass Index) یکی از ساده‌ترین و پرکاربردترین ابزارها برای ارزیابی وضعیت وزنی افراد نسبت به قد آن‌ها است. این شاخص، معیاری ابتدایی اما کاربردی برای تشخیص اضافه‌وزن، چاقی یا کم‌وزنی در بزرگسالان و حتی کودکان به‌شمار می‌آید.
گرچه BMI به‌تنهایی نمی‌تواند نمای کاملی از سلامت جسمی ارائه دهد، در بسیاری از غربالگری‌ها و بررسی‌های آماری، نقطه‌ی آغاز تحلیل وضعیت بدنی محسوب می‌شود.
بازار

شاخص توده بدنی چیست؟
شاخص توده بدنی تخمینی از چربی بدن براساس قد و وزن است. BMI چربی بدن را به‌طور مستقیم اندازه نمی‌گیرد، بلکه از معادله‌ای برای تقریب‌زدن استفاده می‌کند و می‌تواند به تعیین وزن ناسالم یا سالم کمک کند.
به‌طور دقیق، شاخص توده بدنی معیاری است که از تقسیم وزن فرد (به کیلوگرم) بر مجذور قد او (به متر) به دست می‌آید:
شاخص توده بدنی = وزن (کیلوگرم) / (قد به متر)²
برای مثال، اگر فردی 73 کیلوگرم وزن و 170 سانتی‌متر قد داشته باشد، محاسبه به این صورت خواهد بود:
73 ÷ (1٫70x1٫70) = 73 ÷ 2٫89 = 25٫26
یا به‌عبارت دیگر، BMI برابر با 25 است.
جدول شاخص توده بدنی برای بزرگسالان

محدوده‌های شاخص توده‌بندی
شاخص توده بدنی در یکی از پنج دسته زیر قرار می‌گیرد:
کمتر از 18٫5 – به عنوان کمبود وزن توصیف می‌شود.
بین 18٫5 تا 24٫9 – به عنوان محدوده سالم و وزن طبیعی شناخته می‌شود.
بین 25 تا 29٫9 – به عنوان اضافه‌وزن شناخته می‌شود.
بین 30 تا 39٫9 – به عنوان چاقی شناخته می‌شود.
40 یا بیشتر – به عنوان چاقی شدید شناخته می‌شود.
در جدول شاخص توده بدنی، BMI بالاتر از 25 به عنوان BMI بالا شناخته می‌شود و ممکن ‌است یکی از دلایلی باشد که بعضی از ما در معرض خطر بالاتر برخی بیماری‌ها مثل دیابت نوع 2 قرار داریم.
محدوده‌ها و جدول شاخص توده بدنی برای افرادی با پس‌زمینه‌های آسیای جنوبی، چینی، آفریقایی-کارائیبی و سیاه‌پوست آفریقایی کمی متفاوت هست. افراد با این پیش‌زمینه‌ها حتی ممکن است در تست شاخص توده بدنی با اندازه‌های پایین‌تر نیز در معرض خطر بیشتری برای مشکلات سلامتی باشند.
اگرچه محاسبه شاخص توده بدنی مستقیماً چربی بدن را اندازه‌گیری نمی‌کند، با سایر اندازه‌گیری‌هایی که مقدار، محل و توزیع چربی بدن را نشان می‌دهند، ارتباط متوسط تا قوی دارد. یکی از این اندازه‌گیری‌ها، اسکن دگزا (DEXA) یا سنجش تراکم استخوان است که ترکیب بدن را با دقت بالا اندازه می‌گیرد. بااین‌حال، اسکن‌های دگزا گران هستند و به طور گسترده در دسترس نیستند.
در مقایسه با اندازه‌گیری‌های مستقیم چربی بدن، به‌دست آوردن شاخص توده بدنی ویژگی‌های زیر را دارد:
برای محاسبه سریع و ساده است.
ارزان است.
غیرتهاجمی است.
به‌راحتی در ویزیت‌های معمول پزشک قابل محاسبه است.
بااین‌حال، هنگام حساب شاخص توده بدنی، بین چربی، عضله و توده استخوانی که همگی بر وزن فرد تأثیر می‌گذارند، تمایز قائل نمی‌شود. همچنین BMI نوع چربی یا محل ذخیره آن در بدن را نشان نمی‌دهد.
اهمیت شاخص توده بدنی چیست ؟
شاخص توده بدنی معیار مفیدی برای سلامت در سطح جمعیت است. بااین‌حال، هنگام ارزیابی خطر بیماری، توزیع چربی در بدن شما مهم‌تر از مقدار آن است. به همین دلیل، تصور می‌شود دور کمر شما نسبت به BMI پیش‌بینی‌کننده بهتری برای خطرات سلامتی باشد. افزایش چاقی شکمی با خطر بیشتر بیماری های قلبی عروقی، دیابت نوع 2 و سرطان مرتبط است. چاقی شکمی با استفاده از دور کمر اندازه‌گیری می‌شود.
شاخص توده بدنی بالا ممکن است نشانه‌ی چربی بیش از حد در بدن باشد، در حالی که BMI پایین ممکن است علامتی از چربی بسیار کم در بدن باشد. هرچه شاخص توده بدنی افراد بالاتر باشد، شانس ابتلا به برخی بیماری‌های جدی مانند بیماری قلبی، فشار خون بالا و دیابت بیشتر می‌شود. BMI بسیار پایین همچنین ممکن است باعث مشکلات سلامتی از جمله از‌دست‌دادن استخوان، کاهش عملکرد ایمنی و کم‌خونی شود.
مشکلات مرتبط با BMI چیست؟
مشکلات سلامتی که با BMI در محدوده‌ی چاقی مرتبط هستند، شامل موارد زیر می‌شوند:
دیابت نوع 2
سکته مغزی
بیماری قلبی
برخی سرطان‌ها
مشکلات باروری در زنان
فشار خون بالا
آرتروز
بیماری کبد چرب
بیماری کلیوی
مشکلاتی که با BMI در محدوده‌ی کم‌وزن همراه هستند، عبارت‌اند از:
ضعیف شدن سیستم ایمنی
پوکی استخوان
کم‌خونی
مشکلات باروری در زنان
تپش قلب
دیابت و شاخص توده بدنی (BMI)
شاخص توده بدنی که در یکی از دسته‌های بالاتر از طبیعی قرار می‌گیرد، با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 و همچنین سایر بیماری‌های مزمن مانند بیماری قلبی، فشار خون بالا، و برخی انواع سرطان مرتبط است. برای افرادی که با دیابت زندگی می‌کنند، برخی داروها از جمله انسولین می‌توانند کنترل وزن را دشوارتر کنند و به افزایش BMI منجر شوند.
وقتی BMI همراه با سایر شاخص‌ها استفاده شود، می‌تواند به شناسایی افرادی که ممکن است از مدیریت چاقی سود ببرند کمک کند.
اندازه‌گیری شاخص توده بدنی برای غربالگری
تست شاخص توده بدنی نوعی روش غربالگری سریع، ایمن و مطمئن است که برای ارزیابی وزن فرد نسبت به قد او استفاده می‌شود. معمولاً مقادیر BMI در دسته‌بندی‌های خاصی قرار می‌گیرند. برخی از این دسته‌ها با مشکلات سلامت مرتبط هستند.
پیگیری منظم و حساب شاخص توده بدنی در طول زمان سودمند است. این پیگیری می‌تواند برای تشخیص کاهش یا افزایش وزن و نیز نظارت بر خطر مشکلات سلامتی مرتبط با وزن استفاده شود. برای کودکان از سن 2 سالگی، به‌دست آوردن شاخص توده بدنی برای نظارت بر رشد و تکامل کودکان و همچنین تعیین دوز داروها بسیار مهم است.
بدست آوردن شاخص توده بدنی برای سلامت جمعیت
شاخص توده بدنی که در حوزه‌ی سلامت جمعیت شناخته‌شده و ارزشمند است، برای دهه‌ها در سراسر جهان برای ارزیابی روندها و مقایسه میان مناطق جغرافیایی، بازه‌های زمانی و گروه‌های مختلف جمعیتی استفاده شده است. داده‌های مربوط به شاخص توده بدنی به دولت‌ها، نهادهای محلی و بخش سلامت عمومی کمک می‌کند تا تصمیم‌هایی برای بهبود سلامت جامعه اتخاذ کنند.
برای مثال، نقشه‌های چاقی بزرگسالان CDC براساس داده‌های BMI طراحی شده‌اند. این جدول شاخص توده بدنی نرخ چاقی را در ایالت‌ها یا مناطق مختلف ایالات متحده و همچنین بر اساس نژاد و قومیت نمایش می‌دهند. همچنین، CDC داده‌های BMI را برای کودکان خردسال ثبت‌نام‌شده در برنامه‌ی تغذیه تکمیلی ویژه زنان، نوزادان و کودکان (WIC) تجزیه و تحلیل می‌کند. این اطلاعات به درک تغییرات چاقی در میان گروه‌های جمعیتی مختلف و رصد روندها در طول زمان کمک می‌کند.
محاسبه شاخص توده بدنی برای سلامت فردی
شاخص توده بدنی یکی از معیارهایی است که فرد و پزشکان و متخصصان می‌توانند برای ارزیابی خطر بیماری‌های مزمن از آن استفاده کنند. برای دستیابی به تصویری جامع‌تر از وضعیت سلامت فردی، تست شاخص توده بدنی باید در کنار عوامل دیگر بررسی شود:
سوابق پزشکی، مانند شرایط سلامت موجود و سابقه خانوادگی
رفتارهای مرتبط با سلامت، مانند رژیم غذایی، فعالیت بدنی و خواب
یافته‌های معاینه فیزیکی، مانند فشار خون و توده عضلانی
یافته‌های آزمایشگاهی، مانند سطح گلوکز و کلسترول
معایب شاخص توده بدنی چیست؟
شاخص توده بدنی در سطح جمعیت، برای نشان دادن سطح خطر ابتلا به بیماری (خطر بیماری) و مرگ‌و‌میر (میزان مرگ و میر) استفاده می‌شود. تفاوت در BMI بین افراد بزرگسال هم سن و جنس معمولاً به دلیل چربی بدن است، بااین‌حال استثناهای زیادی برای این قانون وجود دارد، به همین دلیل است که عدد BMI ممکن است همیشه دقیق نباشد.
محاسبات BMI میزان چربی بدن را برای بدنسازان، برخی از ورزشکاران با عملکرد بالا و زنان باردار، بیشتر از واقعیت تخمین می‌زنند. همچنین تست شاخص توده بدنی مقدار چربی بدن را برای سالمندان و افراد دارای ناتوانی جسمی که قادر به راه رفتن نیستند و ممکن است دچار تحلیل عضلانی شوند، کم‌تر در نظر می‌گیرد.
شاخص توده بدنی همچنین معیار دقیقی برای افراد مبتلا به اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی و چاقی شدید، نیست.
مشکلات شاخص توده بدنی چیست؟
به طور کلی، هر چه چربی بدن شما بیشتر باشد، خطر سلامتی شما بیشتر است. بااین‌حال، محاسبه شاخص توده بدنی نمی‌تواند بین چربی بدن و توده عضلانی تفاوت قائل شود. این بدان معناست که در دستورالعمل BMI استثناهایی وجود دارد:
عضلات: بدن سازان و افرادی که حجم عضلانی زیادی دارند، BMI بالایی دارند، اما اضافه‌وزن ندارند.
ناتوانی‌های جسمی: افرادی که ناتوانی جسمی دارند و قادر به راه رفتن نیستند ممکن است دچار تحلیل عضلانی شوند. BMI آن‌ها ممکن است کمی کمتر باشد، اما این لزوما به این معنی نیست که آن‌ها کم‌وزن هستند. در این موارد، مهم است که با متخصص تغذیه مشورت کنید که توصیه‌های مفیدی را ارائه می‌دهد.
BMI قابل‌استفاده برای همه نیست
قد: BMI کاملاً مستقل از قد نیست و بیشتر احتمال دارد که چاقی را در افراد کوتاه‌قد، بیش از حد تخمین بزند و در افراد قدبلند، کم درنظر بگیرد. اندازه‌گیری شاخص توده بدنی نباید به عنوان یک راهنما برای بزرگسالانی که بسیار کوتاه‌قد (کمتر از 150 سانتی‌متر) یا خیلی بلند (بیش از 190 سانتی‌متر) هستند، استفاده شود.
افراد از گروه‌های قومی مختلف: برای مثال آسیایی‌ها و هندی‌ها، در مقایسه با افراد اروپایی‌تبار، چربی بدنشان در هر شاخص توده بدنی بیشتر است. بنابراین، آستانه‌های تشخیص اضافه‌وزن و چاقی ممکن است برای این گروه‌های جمعیتی نیاز به مقادیر پایین‌تری داشته باشند. این امر بدین دلیل است که افزایش خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی با BMI کمتر از 23 در جمعیت‌های آسیایی آغاز می‌شود. برخی از جمعیت‌ها خطرات مشابهی در BMI بالاتر دارند؛ مانند مردم جزیره‌نشین تنگه تورس و افراد داری ریشه‌ی مائوری که جدول شاخص توده بدنی برای آن‌ها متفاوت است.
چرا به‌دست آوردن شاخص توده بدنی همیشه مهم نیست؟
تحقیقات نشان می‌دهند که تکیه صرف بر شاخص توده بدنی اغلب باعث طبقه‌بندی نادرست سلامت متابولیک می‌شود؛ موضوعی که با میزان و نحوه‌ی توزیع چربی بدن ارتباط مستقیم دارد. همچنین، BMI ممکن است برای برخی گروه‌ها کمتر مطمئن باشد. در واقع، این موضوع چندان هم غافلگیرکننده نیست؛ زیرا از هیچ شاخصی مثل جدول شاخص توده بدنی، کلسترول، قند خون یا فشار خون، به تنهایی انتظار نمی‌رود که سلامت قلبی‌عروقی یا بیماری‌های مربوطه را به‌درستی شناسایی کند.همچنین شاخص توده بدنی ممکن است در پیش‌بینی سلامت آینده بهتر از سلامت کنونی عمل کند. طبق برخی مطالعات، افرادی که در حال حاضر با وجود اضافه‌وزن یا چاقی، سالم به نظر می‌رسند، در بلندمدت احتمال بیشتری دارند که به دیابت یا دیگر مشکلات سلامتی دچار شوند.
مشکل دیگر این است که تعاریف فعلی BMI برای اضافه‌وزن یا چاقی، عمدتاً براساس جمعیت سفیدپوست شکل گرفته‌اند. در حالی که ترکیب بدن، از جمله درصد چربی یا میزان عضله، ممکن است بسته به نژاد و گروه قومی بسیار متفاوت باشد. بنابراین، در حالی که تست شاخص توده بدنی ممکن است در پیش‌بینی وضعیت سلامتی افراد سفیدپوست مفید باشد، برای افراد دیگر گروه‌های قومی و نژادی دقت کمتری دارد.
برای مثال، تعریف چاقی بر اساس معیارهای استاندارد BMI، معمولاً در مورد افراد سیاه‌پوست ریسک را بیش از حد و در افراد با تبار آسیایی، کمتر از حد واقعی تخمین می‌زند. این موضوع ممکن است به مشاوره و درمان نامناسب منجر شود و در نهایت شکاف‌های ناعادلانه در خدمات سلامت را افزایش دهد. به همین دلیل، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مؤسسه ملی سلامت آمریکا (NIH) محدوده‌های متفاوتی از BMI را برای افراد با تبار آسیایی پیشنهاد داده‌اند. برای سایر گروه‌های قومی هم پیشنهاداتی برای بازنگری در محدوده‌های BMI ارائه شده است.
شاخص توده بدنی به عنوان معیاری منفرد، به‌وضوح شاخص کاملی برای سنجش سلامت نیست. اما همچنان می‌تواند نقطه‌ی شروع مفیدی برای بررسی برخی از بیماری‌هایی باشد که افراد دارای اضافه‌وزن یا چاقی بیشتر درمعرض ابتلا به آن‌ها هستند. خوب است که BMI خود را بدانیم؛ اما همچنین باید به محدودیت‌های آن هم آگاه باشیم.
جمع‌بندی
شاخص توده بدنی ابزاری ساده، سریع و کم‌هزینه برای ارزیابی اولیه وضعیت وزنی افراد در مقایسه با قد آن‌ها است. با اینکه BMI نمی‌تواند ترکیب دقیق بدن یا توزیع چربی را نشان دهد، همچنان در سطح فردی و جمعیتی به‌عنوان یک شاخص پایه برای بررسی خطرات مرتبط با اضافه‌وزن یا کم‌وزنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بااین‌حال، در تفسیر نتایج BMI باید شرایط خاص هر فرد از جمله سن، جنسیت، قومیت، سطح فعالیت بدنی و وضعیت سلامت عمومی را نیز درنظرگرفت. بنابراین، محاسبه شاخص توده بدنی بهتر است در کنار سایر ابزارهای بالینی و پارامترهای پزشکی برای تصمیم‌گیری‌های مرتبط با سلامت مورد استفاده قرار گیرد.