بزرگنمايي:

عصر قم - مهر / امروز پانزدهم خرداد سالروز قیام خونین مردم در نیمه خرداد سال 42 شمسی است. قیام 15 خرداد و پس از آن، به عنوان یک نقطه عطف، نقش حوزه علمیه قم را از یک مرکز صرفاً علمی به کانون اصلی مبارزه، رهبری و سپس مدیریت فرهنگی و فکری جامعه ایران تبدیل کرد.
حوزه علمیه قم، به عنوان مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مرکز علمی تشیع در ایران، از دیرباز نقش محوری در حفظ، ترویج و گسترش فرهنگ شیعی ایفا کرده است. این نقش، به ویژه پس از قیام 15 خرداد سال 1342 و شکل‌گیری نهضت امام خمینی (ره)، ابعاد جدیدی به خود گرفت و به یکی از عوامل اصلی بیداری اسلامی و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران تبدیل شد.
ریشه‌های حوزه علمیه قم به قرون اولیه اسلامی بازمی‌گردد، زمانی که قم به عنوان یکی از مراکز اولیه تشیع، میزبان علما و محدثان برجسته بود. با این حال، احیای رسمی و سازمان‌یافته این حوزه در سال 1301 شمسی توسط آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی صورت گرفت. پس از ایشان و در دوران مرجعیت آیت‌الله بروجردی، حوزه قم به اوج شکوفایی خود رسید و به یکی از معتبرترین حوزه‌های علمیه تشیع، هم‌ارز حوزه نجف، تبدیل شد. در این دوره، نه تنها طلاب از شهرهای مختلف ایران بلکه از مناطق شیعه‌نشین دنیا نیز برای تحصیل به قم روی آوردند.
قیام 15 خرداد 1342، به دنبال سخنرانی انقلابی عالم فرزانه ای که آن روزها او را «حاج آقا روح الله» می‌نامیدند در مدرسه فیضیه قم و دستگیری ایشان در شب 15 خرداد، نقطه عطفی در تاریخ مبارزات مردمی ایران و نقش حوزه علمیه قم بود. این قیام که با انگیزه اسلامی، عشق به روحانیت و پیروی از امام خود شکل گرفت، نشان داد که ریشه‌های عمیق مکتب اسلام و پیوند مردم با روحانیت، نیروی عظیمی برای مبارزه با استبداد و استعمار است.
پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی و اوج‌گیری مبارزات سیاسی، علمای طراز اول حوزه علمیه قم با تشکیل جلسات مشترک و اتخاذ مواضع واحد، ضمن ارتباط با علمای سایر شهرها و حمایت مراجع نجف، نقش رهبری نهضت را برعهده گرفتند. امام خمینی (ره) که اندیشه تشکیل نظامی مبتنی ولایت فقیه را در ذهن داشت، راهگشای این حرکت بود.
امام خمینی با صدور اعلامیه‌ای خطاب به وعاظ و مبلغان دینی خواستار استفاده از این ایام در جهت مبارزه با نظام حاکم و یادآوری «مصیبت‌های وارده بر اسلام و مراکز فقه و دیانت و انصار شریعت» شد و تأکید کرد که خطر ضدیت حکومت شاه با اسلام «کمتر از خطر بنی امیه نیست» و ضمن هشدار نسبت به‌همکاری حکومت با اسرائیل و این‌که دستگاه جبّار به اسم آزادی بانوان قصد اغفال ملت را دارد و می‌خواهد «مقاصد شوم اسرائیل را اجرا کند» و نیز با اشاره به نفوذ ایادی فرقه ضالّه در دستگاه‌های دولتی از وعاظ خواست تا خطر اسرائیل را به مردم تذکر دهند و گوشزد کرد که «سکوت در این ایام تأیید دستگاه جبار و کمک به دشمنان اسلام است».
مراجع تقلید و سایر علما نیز این رویارویی با حکومت را تأیید کردند و بدین‌ترتیب، در محرم آن سال، کمتر شهری بود که پیام امام خمینی و علما را دریافت نکرده باشد. در واقع، با توجه به حضور مردم در مجالس عزاداری و سخنرانی و نوحه‌خوانی علی‌رغم این‌که مسئولان امنیتی از وعاظ تعهد گرفته بودند که بر ضد اسرائیل و شاه و در مخاطره قرار گرفتن اسلام سخنی نگویند مراسم عزاداری در بیش‌تر شهرها و قراء و قصبات، از جمله در تهران و قم و تبریز رنگ سیاسی به خود گرفت.
بازار