خرید نوشت افزار، پوشاک و سایر لوازم مدرسه، برنامه‌ی هرساله‌ی خانواده‌هایی است که فرزندان دانش‌آموز دارند. در آستانه بازگشایی مدارس و آغاز ماه مهر بازار فروشگاه‌های لوازم التحریر داغ است و شاهد حضور دانش آموزان کودک و نوجوانی هستیم که بعضا بدون توجه به کیفیت کالا و بودجه خانواده، جذب لوازم التحریرهای متنوع و فانتزی می‌شوند؛ بدون اینکه در نظر بگیرند آیا این لوازم التحریر کاربردی است یا صرفا ظاهر زیبایی دارد؟ آیا واقعا به آن‌ نیاز دارم یا اینکه اول باید از لوازم باقی مانده از سال تحصیلی گذشته استفاده کنم.

لوازم التحریرهایی که نه تنها گران هستند و هزینه‌های زیادی را به خانواده‌ها تحمیل می‌کنند بلکه منجر به ایجاد روحیه چشم و هم چشمی در بین دانش آموزان به ویژه در سنین کودکی می‌شوند و رقابتی ناسالم بین نوجوانان و کودکان در مدرسه ایجاد می‌کنند.

در همین راستا مادر یک دانش آموز به ایسنا می‌گوید: خود کرده را تدبیر نیست! زمانی که پسرم می خواست به اول دبستان برود خیلی ذوق داشتم و همین هم باعث شد در خرید لوازم التحریر برای او زیاده روی کنم، لوازمی که ظاهر زیبا و فانتزی داشتند اما کاربرد نداشتند؛ مانند همین پاک کن‌های فانتزی خوشرنگ و طرح که اثر مداد روی دفتر را خوب پاک نمی‌کنند.

مادر پارسا ادامه می‌دهد: فکر می‌کنم این عادت از آن روز برای پارسا به وجود آمد؛ با شروع هر سال تحصیلی کلی لوازم التحریر می‌خرد در حالی که هنوز لوازم‌های سال قبل را کامل استفاده نکرده؛ البته این همه ماجرا نیست، مشکل اینجاست که اگر یکی از همکلاسی‌های او لوازم التحریر جدیدی داشته باشد دیگر لوازم خود را دوست ندارد و اصرار می‌کند برای او شبیه لوازم همکلاسی‌اش خرید کنیم.  

وی با اشاره به اینکه نوشتن مشق در دفتر فانتزی و غیر فانتزی فرقی نمی‌کند، می‌گوید: بچه‌ها باید هزینه‌ها و وضع اقتصادی خانواده شان را در نظر بگیرند و با صرفه جویی آشنا شوند؛ و درک کنند که وقتی اینهمه مداد رنگی و پاکن‌های نیمه استفاده شده دارند چرا باید دوباره خرید کنند.

در همین راستا جهت بررسی راهکارهای مقابله با مصرف‌گرایی در کودکان و نوجوانان به ویژه در حوزه خرید لوازم‌التحریر با یک روانشناس کودک و نوجوان به گفت‌وگو پرداختیم.

دکتر پریسا ارجمندی در گفت‌وگو با ایسنا، عنوان کرد: مصرف گرایی زمانی است که افراد به صورت افراطی از برخی کالاها و خدمات استفاده می‌کنند؛ پدیده‌ای که امروز در بسیاری از خانواده‌ها دیده می‌شود.

این روانشناس کودک و نوجوان اظهار کرد: با توجه به اینکه والدین الگوی فرزندان خود هستند؛ کودکان نیز از روحیه مصرف گرایی مستثنی نیستند به نحوی که در موارد بسیاری مراجعین ما این نکته را بیان می‌کنند که فرزندانشان در گروه همسالان از سفرها و خریدها و تفریحاتی صحبت می‌کنند که واقعیت ندارد.

ارجمندی ادامه داد: در سال‌های اخیر افراط در اهمیت دادن به وجوه مادی زندگی باعث شده که افراد شاد زیستن را در گرو مصرف بیشتر می‌بینند و این مسئله در بین مردم جا افتاده است در حالی که متاسفانه فرهنگ بسیار غلطی است.

وی افزود: اگر چه داشتن پول با هدف تامین نیازهای فرد لازمه زندگی است، اما وقتی نیازهای ما تامین می‌شوند و ما بیش از آن می‌خواهیم، مصرف گرایی است؛ مسئله‌ای که آن را به وضوح در شبکه‌های اجتماعی می‌بینیم؛ افرادی که سبک زندگی مرفه خودشان را به نمایش می‌گذارند و دنبال کننده‌های بیشتری هم دارند.

این روانشناس کودک و نوجوان بیان کرد: زمانی که والدین به صورت افراطی به دنبال امکانات و خرید وسایل از برندهای خاص هستند به تبع کودکان هم سعی می‌کنند در روابط با همسالان خود و در محیط مدرسه چنین رفتارهایی داشته باشند به نحوی که گاها می‌شنویم که کودکان در خصوص برندهای خاص یک کالا به عنوان مثال لوازم التحریر اظهار نظر می‌کنند.

ارجمندی یادآور شد: افراد برای کنترل روحیه مصرف گرایی باید هنگام خرید این نکته را مورد توجه قرار دهند که حتما نیاز نیست که آن لوازم از برند خاصی باشد لذا زمانی که برای کودک وسیله‌ای را تهیه می‌کنند نباید روی برند آن حساسیت داشته باشند.

وی در ادامه گفت: می‌توانیم یکسری از طرح‌هایی که در مدارس برای کودکان اجرا می‌کردند، به عنوان نمونه؛ اینکه از لوازم دور ریختنی کاردستی درست کنند را اجرا کنیم تا علاوه بر جذابیت برای کودکان برخی از مفاهیم مثل اهمیت استفاده درست از وسایل را به آنان آموزش دهیم.

ارجمندی با بیان اینکه افراد در بسیاری اوقات برای کاهش اضطراب خود خریدهایی می‌کنند که غیر ضروری هستند، اضافه کرد: به عنوان مثال دانش آموزان لوازم التحریر خریداری می‌کنند در حالی که به آن نیازی ندارند؛ در واقع همین که می‌بینند طرح جدید فلان کالا به بازار آمده است اقدام به خرید می‌کنند، در حالی که اگر افراد صبر خود را بالا ببرند می‌توانند از خریدن وسیله‌های غیر ضروری جلوگیری کنند.

وی افزود: بعضا افراد این نکته را مطرح می‌کنند که با دیدن وسایل متنوع و مورد علاقه خود برای خرید آن وسوسه شوند، بنابراین اگر فکر می‌کنیم که خودداری کردن از خریدهای غیر ضروری برای ما سخت است باید حتما از دیدن آن دوری کنیم.

ارجمندی ادامه داد: این مسئله در مورد کودکان و نوجوانان هم صادق است لذا هر چه کودکان لوازم التحریر بیشتر و متنوع تری را ببینند علاقه بیشتری برای خرید آن‌ها پیدا می‌کنند؛ بنابراین والدین باید سعی کنند از گردش‌های غیر ضروری در پاساژها و فروشگاه‌ها به همراه کودکان پرهیز کنند.

این روانشناس کودک و نوجوان با اشاره به اینکه مدیریت مالی یکی از نکات مهمی است که والدین باید رعایت کنند و آن را به کودکان خود بیاموزند، گفت: ما همواره به یکسری از وسایل نیاز داریم اما برخی دیگر را فقط دوست داریم که داشته باشیم؛ لذا در وهله اول باید برای تامین نیازهای ضروری خودمان هزینه کنیم و خرید وسایلی که صرفا علاقه داریم آن‌ها را بدست بیاوریم را به تعویق بیاندازیم و از آن عبور کنیم.

ارجمندی تاکید کرد: والدین باید برای کودکان مقدار مشخصی پول تو جیبی در نظر بگیرند یا حتی اگر می‌خواهند خودشان هم هزینه کنند باز هم مقدار مشخصی داشته باشد، حتی اگر به لحاظ مالی والدین در شرایط مطلوبی قرار دارند به این معنا نیست که برای فرزندان هر وسیله غیر ضروری که می‌خواهند تهیه کنند؛ کودکان باید یاد بگیرند که ممکن است والدین روزهایی پول کافی نداشته باشند پس باید صبور باشند تا به خواسته خودشان برسند.

وی تصریح کرد: زمان‌هایی مثل شهریورماه و قبل از شروع سال تحصیلی قیمت اجناس بالا می‌رود و امکان دارد یکسری وسایل غیر ضروری در فروشگاه‌ها وجود داشته باشد، بنابراین می‌توانیم برای خرید لوازم التحریر برنامه ریزی و خرید را در چند ماه قبل انجام دهیم.

ارجمندی با بیان اینکه اگر والدین به عنوان الگوی کودکان، پذیرای نظرات جدید و منطقی نباشند نمی‌توانیم از کودک توقع پذیرش حرف منطقی را داشته باشیم، افزود: والدین باید متناسب با سن فرزندان خود به عنوان مثال در سنین پیش دبستانی در قالب نمایش و داستان استفاده درست از وسایل و قدردانی از آنچه که برای آن ها تهیه شده است را به آن‌ها بیاموزند؛ همین موضوع باعث می‌شود علاقه افراطی به خرید لوازم التحریر متنوع در کودک کنترل شود.

 این روانشناس کودک و نوجوان یادآور شد: والدین باید این نکته را مدنظر داشته باشند که با افراد و خانواده‌هایی بیشتر رفت و آمد کنند که از لحاظ رفاهی و درآمد هم سطح آن‌ها هستند، چرا که ارتباطات و معاشرت‌ها بر سلیقه و خواسته‌های افراد تاثیرگذار است.

وی در پایان اظهار کرد: معاشرت با خانواده‌هایی که فاصله طبقاتی خیلی زیادی با شما دارند سبب می‌شود کودکان ناخودآگاه در مقام مقایسه امکانات خودشان با دیگری قرار گیرند و پذیرش شرایط موجود خانواده و امکانات در دسترس، برای آن‌ها سخت می‌شود؛ از طرفی والدین هم نباید کودک را با دیگری مقایسه و زمینه چنین احساسی را در کودکان فراهم کنند.