بزرگنمايي:
عصرقم- مهدیه جلیلی شاه منصوری، کارشناس برنامه‌ریزی شهری، در نشست پرسمان که به همت بنیاد قم پژوهی با موضوع «تکوین شهرسازی معاصر در قم(7)؛
بازآفرینی پایدار مناطق تاریخی: راه‌کارهای پایدارسازی محله بازار کهنه» 16
آذر در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد، عنوان کرد: ناپایداری محله‌ای
نتیجه عدم تعادل در خدمت‌رسانی در شهر است و بازآفرینی به دنبال رفع این
نابرابری است.
وی بیان کرد: بسیاری از بافت های قدیمی و تاریخی که
مایه افتخار و مباهات و نشانگر هویت هر شهر هستند در حال حاضر در معرض
فرسایش و تخریب قرارگرفته‌اند و دچار افول حیات شهری، اقتصادی و فرهنگی
شده‌اند؛ زیرا به دلیل فرسودگی و فقدان تاسیسات و خدمات اولیه پاسخگو
نیازهای زندگی شهری امروز ساکنین نیستند و همین امر باعث شده مهاجرت درون
شهری رخ دهد و ساکنین به مناطقی بروند که امکانات بیشتری دارند.
وی با اشاره به اینکه با توسعه شهرها و مطرح شدن اصل توسعه پایدار، توجه
به اصل پایداری هر چه بیشتر مورد تاکید قرار گرفت، گفت: باز آفرینی به
معنای اقدامات و نگرش‌هایی است که سبب می‌شود شهر به پایداری برسد و در
اصطلاح حال شهر خوب باشد برای نسل آینده حفظ شود.
کارشناس برنامه‌ریزی شهری ادامه داد: در باز آفرینی باید اصولی مانند
کیفیت محیط زیست، تغییر و تحولات اجتماعی و اقتصادی خورد توجه قرار بگیرد؛
برای مثال باید اقتصاد منطقه مورد توجه قرار بگیرد و به شغل هایی که به
آنجا تزریق می‌شود توجه کرد.
وی در تشریح نمونه‌ای از بازآفرینی به محله جماله اصفهان اشاره کرد و
گفت: در این محله از حمام قدیمی به عنوان کانون فکری کودکان استفاده شد و
آبریزگاه قدیمی به فضای سبز و فضای خالی ورودی محل(کاروانسرا) به پارکینگ
عمومی تبدیل شد.
ویژگی های محله‌های تاریخی ایران
جلیلی شاه منصوری با بیان اینکه در محلات تاریخی ایران چند رکن اساسی
وجود دارد که مسجد، خانه و بازار از جمله آن‌ها است، افزود: در گذشته مساجد
به قدری مهم بودند که اجازه نمی‌دادند ساختمانی در کنار آن احداث بشود تا
از آلودگی دور بماند به همین خاطر اغلب در کنار مساجد بازارها و مغازه‌هایی
بودند که به فروش مهر، تسبیح و... اشتغال داشتند.
وی ادامه داد: در گذشته افراد بعد از خروج از خانه برای رسیدن به معابر
اصلی از سلسله معابری عبور می‌کردند و سپس به معبرهای اصلی می‌رسیدند و
مانند امروز نبود که از خانه مستقیم وارد بزرگراه شوند و درون خانه ها نیز
این سلسله مراتب وجود داشت.
کارشناس برنامه‌ریزی شهری در رابطه با محدوده بازارکهنه عنوان کرد: در
گذشته بازار سرپوشیده قم و بازار کهنه به یکدیگر متصل بودند و طرح تفضیلی
عمار یاسر سبب شد که دو راسته بازار کهنه و بازار سر پوشیده قم کاملا از هم
جدا شوند؛ و بازار سر پوشیده به پویایی خود ادامه داد و بازار کهنه نیز به
خاطر نوع مشاغلی که در آن فعالیت داشتند پویایی خود را از دست داد و مردم
در آن تردد نکردند.
وی با اشاره به اینکه اکثر ساکنین این منطقه از بیش از دو دهه است که در
آنجا زندگی می‌کنند، اضافه کرد: این محدوده به دلیل نزدیکی به بافت اولیه
قم دارای ساختمان های شاخص بسیاری است که از جمله آن‌ها مسجد جامع است که
گفته شده بنای مسجد جامع به دوره سلجوقی و صفوی تعلق دارد و در حال حاضر از
طبقه زیرین مسجد به عنوان کتابخانه عمومی استفاده می شود.
جلیلی شاه منصوری ادامه داد: از دیگر بناهای شاخص در این محدوده مدرسه
جهانگیرخان است که این مدرسه در دوره صفوی ساخته شد و در دوره ناصری توسط
میزرا نصراله خان مستوفی گرگانی مرمت شد که پس از آن به نام مدرسه ناصری
یاد می شود. آخرین بار نیز در زمان آیت الله بروجردی به سال 1373قمری تعمیر
کلی شد که سنگ سر در ورودی مدرسه موید آن است.
وی در رابطه با سرای ملا حسین اظهار کرد: بنا به نظر اهالی اینجا به
کاروانسرای ملاحسین مشهور است اما با در نظر گرفتن پلان و جایگاه بنا به
احتمال بسیار زیاد سرای ملاحسین است و یکی از مراکزی بوده که در خدمت بازار
بوده و با توجه به ساختار، تزئینات و مصالح به کار رفت در آن قدمت این
ساختمان را می توان به دوره قاجار نسبت داد.
کارشناس برنامه‌ریزی شهری با اشاره به اینکه مدرسه غیاثیه از دیگر
بناهای شاخص این محله است، گفت: تاریخ احداث این بنا به دروه سلجوقی-
تیموری باز می گردد و از آثار ملی ثبت شده در شهر قم است و متاسفانه در اثر
زلزله یکی از مناره ها آسیب دید که در حال حاضر مرمتی انجام نشده است.
وی در رابطه با اقدامات انجام شده در بازار کهنه اظهار کرد: تا کنون
پروژه کف‌سازی راسته بازار و ساخت بازارچه چهارسو در ورودی محله انجام شده
است که طبق نظرسنجی صورت گرفته از کسبه، رضایت داشتند زیرا سبب تمیزی و
کاهش گرما شده است.
جلیلی شاه منصوری با اشاره به اینکه تجربه‌های جهانی ثابت کرده است که
اقدامات باید با مشارکت مردم صورت بگیرد در غیر این صورت مردم آن را پس
می‌زنند، گفت: باید کارگاه ها و مشاغل مزاحم از بازار کهنه خارج شوند و این
بازار تبدیل به یک نمایشگاه فروشگاهی شود و مسیر پیاده‌رو گردشگری به سمت
مسجد جامع و دروازه ری که در گذشته دروازه ورودی به کاشان ری بوده است،
بشود.
قدیمی ترین محله قم کشته شد
محسن محسنی، کارشناس قم پژوهی، در این نشست عنوان کرد: میدان کهنه که به
میدان تره بار تبدیل شده زنده و پویا است و حذف آن اشتباه است.
وی در خصوص بازآفرینی امامزاده موسی مبرقع (ع) و محله چهل اختران اظهار
کرد: محله چهل اختران قدیمی ترین محله قم بوده است که طی 20 ساله گذشته
کشته شد؛ چرا باید ماشین تا جلوی امامزاده برود؟ زیبایی این محله به کوچه
های آن بود.
وی در رابطه با اعطای حق توسعه به ساکنین بافت تاریخی، گفت: اگر به این
بافت توجه شود و حق توسعه به این مناطق بدهند ارزش افزوده برای کلیت شهر
ایجاد می‌شود.