بزرگنمايي:

عصر قم - جام جم / وضعیت مرگ‌و‌میر در تصادفات جاده‌ای نه‌تنها خوب نیست‌ که به‌گفته برخی‌ کارشناسان، بسیار وخیم است. بسیاری از سازمان‌های مربوط عادت کرده‌اند راننده‌ها را مقصر وقوع تصادفات معرفی کنند اما به تاکید بسیاری از کارشناسان، رانندگان فقط یک ضلع این مثلث مرگبار هستند و سهم نامناسب بودن جاده‌ها و ناایمن خودروها تا حد زیادی نادیده گرفته شده‌است.
براساس اعلام پزشکی قانونی و در سال 1399، 15 هزار و 396 نفر در تصادفات جاده‌ای جان خود را از دست داده‌اند که استان‌های فارس، تهران، اصفهان، کرمان، سیستان‌وبلوچستان، گیلان، مازندران، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و غربی بیشترین سهم را در تعداد کشته‌ها داشته‌اند. البته این آمار را با شرایط کشور در سال 1399 و محدودیت‌های سفر به‌دلیل کرونا درنظر بگیرید.
11هزار و 147 نفر جانباخته در 9 ماهه سال 1400، آمار جدید و حیرت‌آور دیگری از کشته‌های تصادفات جاده‌ای است که سردار کمال هادیان‌فر، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی آن را به رسانه‌ها اعلام کرد. حادثه دلخراشی‌که باعث شد او با لحن بسیار شدیدی از خودروسازان حساب‌کشی و مطالبه‌گری کند.
هادیان‌فر، از حوادث رانندگی به‌عنوان سومین عامل مرگ‌ومیر نام برد و گفت: مساله تصادفات و حوادث بسیار جدی است چرا که سومین عامل مرگ‌ومیر مربوط به تصادفات است. امروز فوتی‌های ناشی از کرونا به 20 نفر رسیده اما تصادفات همواره است و خواهد بود. به ازای هر فوتی، 20 تا 25 نفر مجروح و معلول داریم. در حال حاضر در کشور 37 میلیون وسیله نقلیه داریم و متاسفانه 32درصد از فوتی‌ها مربوط به سرنشینان است که کمربند ایمنی استفاده نکرده و 25درصد هم مربوط به رانندگان و 19درصد هم شامل عابران است.
او در بخش دیگری از صحبت‌های خود، خودروسازان کشور را به‌شدت به باد انتقاد گرفت و ادامه داد: در همین حادثه بهبهان که بسیار دلخراش بود، ایربگ هیچ خودرویی باز نشد. چرا ارابه مرگ تولید می‌کنیم؟ چرا استانداردها کنترل نمی‌شود؟ چرا وزارت صمت کنترل نمی‌کند؟ در این حادثه، خودروسازها باید به مراجع قضایی معرفی شوند.
این‌که بگوییم رانندگان در حادثه بهبهان دقت نداشته‌اند، درست است اما سازمان‌های مربوط چه نقشی داشتند؟ در این حادثه من تاکید کردم که حتما سهم دستگاه‌ها مشخص شود. نه این‌که فقط بگوییم راننده عامل حادثه بوده‌است بلکه مشخص شود که تک‌تک دستگاه‌ها چه نقشی در این حادثه داشته‌اند.
برخی رانندگان بی‌احتیاط تریلی و کامیون هم از تیررس انتقاد رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی در امان نماندند: چرا رانندگان تریلی و کامیون حین خستگی رانندگی کرده و از جاده فرعی تردد می‌کنند‌، در یکی از حوادث اخیر راننده تریلی از جاده فرعی استفاده کرده و باعث آن حادثه در سنندج شد.
تصادفات مرگبار و خبرساز
ترکیدن لاستیک و مرگ 44 نفر
کیلومتر 28 محور قم به تهران در شهریور 92، شاهد یکی از مرگبارترین حوادث جاده‌ ای بود. در این حادثه که حوالی ساعت 23 شب رخ داد، یک اتوبوس اسکانیا که از اصفهان به تهران در حرکت بود به علت ترکیدگی لاستیک جلو و پس از شکستن گاردریل وسط وارد مسیر مقابل شد. در ادامه با یک اتوبوس اسکانیای دیگر که از تهران به اردکان می‌رفت، شاخ به شاخ شد و در نتیجه این برخورد، اتوبوس به‌شدت دچار آتش‌سوزی شد. 44 نفر جان خود را از دست دادند و 39 مسافر دیگر زخمی‌شدند. علت اصلی این حادثه نقص فنی و نقص در سیستم سوخت و برق اتوبوس اعلام شد.
جاده خطرناک، عامل مرگ 16 نفر
جاده مریوان - کامیاران به طول 141 کیلومتر یکی از جاده‌های حادثه‌خیز استان کردستان است. 11 شهریورماه امسال، تصادف مرگبار مینی‌بوس در جاده مریوان - پالنگان، 16 کشته و 10 زخمی‌به‌جا گذاشت. این مینی‌بوس از مریوان به سمت پالنگان در حرکت بود اما زمانی‌که راننده در سرازیری گردنه تفین به روستای پالنگان قرار گرفت، نتوانست مینی‌بوس را کنترل‌کند و به ته دره سقوط کرد. نقص فنی و بی‌احتیاطی راننده مینی‌بوس علت حادثه بود.
ناتوانی راننده و مرگ 19 سرباز
در حادثه‌ای دیگر که تیرماه سال 95 رخ داد، 19 سرباز جان خود را از دست دادند. این حادثه حوالی ساعت 2 بامداد در محور سیرجان به نی‌ریز و در گردنه لایروز اتفاق افتاد که در آن اتوبوس سربازان واژگون شد و سپس به دره‌ای عمیق سقوط کرد.
خواب‌ آلودگی راننده و مرگ 10 مسافر
ساعت 4 و 40 دقیقه صبح روز هشتم بهمن‌ماه سال 98، آخرین سفر 10 نفر از مسافران اتوبوس ولووی تهران - شیراز رقم زده شد. بامداد آن صبح شوم، راننده از تهران به مقصد شیراز حرکت کرد اما در ورودی سپاهان‌شهر اصفهان، خواب بر چشمان راننده خسته غلبه کرد و ناگهان چپ کرد و به پهلو خوابید. تمام سرنشینان روی شیشه‌های خردشده افتادند اما اتوبوس که در حال سرخوردن بود، 10 نفر از مسافرانش را به زیر کشید و جان‌شان را گرفت. در این حادثه، خواب‌آلودگی راننده و نبستن کمربند ایمنی توسط مسافران، علت اصلی حادثه اعلام شد.
تصادف زنجیره‌ ای و مرگ 5 نفر
20 دی‌ماه امسال و در یک تصادف زنجیره‌ای، 59 خودرو در دو محور تشان - بهبهان با یکدیگر به‌شدت برخورد کردند که در اثر این تصادف مرگبار، پنج نفر کشته و 41 نفر دیگر مصدوم شدند. شدت حادثه به حدی بود که برخی از خودروها کاملا اوراق شدند یا در آتش سوختند.
به گفته رئیس پلیس راهنمایی‌ورانندگی نیروی انتظامی، ایربگ هیچ‌کدام از خودروها در زمان تصادف باز نشد. پلیس تخطی از سرعت مطمئنه و عدم رعایت فاصله طولی را علت وقوع حادثه اعلام کرد.
چرایی بالا بودن آمار کشته‌ها
در سال 85 آمار کشته‌ها 27هزار و 500 نفر بود اما انجام اقداماتی در جاده‌ها و استفاده از سیستم‌های الکترونیک، دوربین و ... باعث شد التهاب تصادفی‌که بنا به پیش‌بینی سازمان جهانی بهداشت و بانک جهانی قرار بود به 34هزار نفر برسد، به 21هزار و در حال حاضر به 17هزار نفر رسیده‌است.
این آمار اما چرا بالاست، دلایل متعددی دارد. سطح مهارت رانندگان ما پایین است و بسیار نیز ریسک‌پذیر هستند. آنها تصور می‌کنند، تصادف نمی‌کنند. در کنار این عوامل بسیار قانون‌گریز نیز هستیم. در دنیا هر راننده‌ای این حس را دارد که زیر نظر کنترل ترافیکی و پلیس رانندگی می‌کند اما این حس در 99 درصد ایرانی‌ها دیده نمی‌شود. بحث دیگر، مجازات‌هاست. هرسال 10تا20درصد میزان جریمه افزایش داده می‌شود اما این تنها راه علاج نیست.
راننده‌هایی که سریالی تخلف می‌کنند یا به اجرائیات می‌روند، باید صلاحیت‌شان سلب شود. رانندگان خودروهای سنگین‌که طولانی‌مدت رانندگی می‌کنند یا می‌گویند به دلیل مشکلات مالی مجبور به‌کار بیشتر هستند، به راحتی می‌توانند تصادفات مرگباری را رقم بزنند.
در حالی‌که در دنیا رانندگان حرفه‌ای خودروهای سنگین و حتی سبک، در هر 15 یا 25 کیلومتر استراحت می‌کنند تا تجدید قوا کنند. یا پیست‌هایی برای جوانان تعبیه شده تا هیجان خود را تخلیه کنند و به جاده‌ها نروند. ما هیچ‌کدام از اینها را نداریم و بعد می‌پرسیم چرا آمار تصادف و کشته‌ها بالاست؟ باید هم بالا باشد.
باید به مساله تورم و اقتصاد نیز توجه داشت. وقتی ذهن راننده‌ای درگیر مسائل اقتصادی و اجتماعی است، رانندگی‌اش نیز تحت تاثیر قرارگرفته و میزان خطا را افزایش می‌دهد. با به هم خوردن تعادل اقتصاد، راننده با تاخیر بیشتری اقدام به تعویض لاستیک یا قطعاتی می‌کند که تاثیر زیادی در جلوگیری از وقوع حوادث دارد.
در ایران، میزان استفاده از خودروهای شخصی هفت برابر کشورهای توسعه‌یافته است؛ زیرا هزینه حمل و نقل عمومی‌گران‌تر است. در دنیا این روند برعکس است و درکشورهای توسعه‌یافته کمتر شاهد استفاده مردم از خودروی شخصی هستید و مردم به دلیل ارزانی و در دسترس بودن وسایل حمل و نقل عمومی، نسبت به آن اقبال بیشتری نشان می‌دهند. تعداد خودرو که کم باشد، نرخ تصادف و ترافیک هم کمتر است.
در ایران نمی‌توانید جاده‌ای پیدا کنید که 200 متر آن هیچ موجی نداشته‌باشد. در خیابان‌های ما سرعت‌گیرهایی تعبیه شده که اقدامی‌بسیار نابجا و در وقوع تصادف تاثیرگذار است. استفاده از این کاهنده‌ها، استانداردهای خاص خودش را دارد اما متاسفانه غیراصولی کار می‌کنیم. بسیاری از جاده‌های ما روشنایی مناسب ندارد.
اگر در تصادف بهبهان روشنایی کنار جاده درست بود، مه‌شکن عمل می‌کرد، لایه‌های خط‌کشی و تابلوها رفلکس‌های مناسبی داشتند و نظارت پلیس هم بود، این حادثه منجر به مرگ پنج نفر نمی‌شد. خواهش می‌کنم از قول من بنویسید متاسفانه در ایران، موضوع سوانح ترافیکی، اولویت مسؤولان نیست. در بحث کرونا، چنان موج و التهابی ایجاد شد که نتیجه‌اش بسیار درخشان بود، یک بیستم این موج اگر برای تصادفات لحاظ شود، مطمئن باشید میزان تصادفات کاهش پیدا می‌کند.
مساله تصادفات در کنار سیاست‌های داخلی و خارجی باید جز اولویت‌های اصلی مسؤولان ارشد باشد. کشته شدن 17هزار انسان، معلولیت، مصدومیت و ویلچری شدن 170 تا 180هزار نفر در تصادفات برای ما یک فاجعه است.
وقتی تصادف جز پنج شش موضوع مهم اول کشور نباشد، چطور می‌توان انتظار داشت آمار تصادفات و مشکلات ناشی از آن کاهش پیدا کند. در حال حاضر آمار مرگ و میر کرونا کاهش پیدا کرده‌است، اگر همین توجه به تصادفات هم معطوف شود، به طور قطع این معضل نیز رفع می‌شود.
راهکار رفع معضل تصادف
راهکار کلان این است که موضوع سوانح ترافیکی به عنوان یک ارجحیت ملی تایید شود. دوم، اختصاص بودجه به مسائل ایمنی، جز اولویت‌ها قرار گیرد. هزینه‌های درمان و نگهداری از معلولان و مصدومیت‌های ناشی از تصادف بسیار گزاف است؛ پس ارزش این را دارد که برای نگهداری از راه و تجهیزات ایمنی راه، بودجه ویژه در نظرگرفته شود. در هلند، کشوری که از نظر مساحت به اندازه یکی از استان‌های ما است، بودجه‌ای که در این زمینه صرف می‌شود به اندازه کل ایران است.
سیستم کنترلی به صورت گشت پلیس، دیگر کارآمد نیست و تمام جاده‌ها باید در فواصل کم و توسط سیستم‌های الکترونیک پلیس کنترل شود. حمل و نقل عمومی نیز باید توسعه داده شود.
بحث آموزش، مهم‌ترین بخش یک راهکار برای حل معضل است. صدا و سیما هم در کنار تولید برنامه‌های مختلف، بخش بسیار ناچیزی را هم به آموزش موارد مختلفی مانند رانندگی در هوای کولاکی و مه‌آلود و رانندگی صحیح اختصاص دهد.
جز در سال‌های دهه 80 که برنامه سیاساکتی پخش می‌شد و نکاتی را به مردم آموزش می‌داد، دیگر برنامه آموزشی شاخصی جز در بخش خبری وجود ندارد. در حالی‌که در دنیا، آموزش از مدارس و از سنین پیش دبستانی آغاز می‌شود.
در حال حاضر موتور سیکلت، در برخی استان‌ها 25 و در برخی دیگر 35 درصد آمار کشته‌ها را به خود اختصاص داده‌است. پس از آن عابر و موتورسیکلت بین 50 تا 60 درصد مرگ و میر را تشکیل می‌دهند. چرا عابر کشته می‌شود؟ برای این‌که به مردم آموزش نداده‌ایم شب هنگام از لباس تیره‌رنگ استفاده نکنند.
یاد نداده‌ایم خطوط عابر دارای روشنایی باشد. شرکت‌هایی که مانند نانوایی موتورسیکلت تولید می‌کنند، چه اشکال دارد همراه با موتور یک کلاه کاسکت هم در اختیار مشتری قرار دهند. اگر استفاده ازکلاه‌ایمنی تبدیل به الزام شود، قول می‌دهم 50 درصد آمار تصادفات موتور کاسته شود.
چرا وقتی قرار بود آمارکشته‌های تصادف به عدد 34هزار نفر برسد، به 21هزار و بعد 17 هزار نفر رسید؟ برای این‌که برخورد سختگیرانه، سیستم‌های کنترلی و تجهیزات پلیس افزایش پیدا کرد، جاده دوربین‌دار شد و بسیاری از آموزش‌ها از طریق سیاساکتی به مردم منتقل شد. اگر با همین روند پیشروی‌کنیم، حتی می‌توان آمار کشته‌ها را به کمتر از 10هزار نفر رساند. انجام چنین اقداماتی اصلا کار پیچیده‌ای نیست. دنیا تجربه‌کرد و نتیجه هم گرفت، ما هم می‌توانیم.