عصر قم - خبرآنلاین / طرح محدودیت تردد شبانه از ابتدای آذرماه سال 1399 در تهران و سایر شهرهای ایران به اجرا درآمد و تاکنون نیز ادامه دارد. بر اساس این طرح، از ابتدای آذرماه تا پایان اسفندماه سال 1399 تردد خودروهای شخصی از ساعت 21 تا 4 بامداد ممنوع اعلام شد و درصورت تردد و ثبت با دوربین یا توسط نیروی انتظامی، خودروها به مبلغ 200 هزار تومان جریمه می‌شدند. این طرح از ابتدای فروردین ماه دو ساعت کاهش یافته و از ساعت 22 تا 3 بامداد اجرا می‌شود. اما اجرای این طرح از ابتدا با چالش‌های متعددی مواجه بوده و همچنان نیز محل بحث است.
طرح محدودیت تردد شبانه در بسیاری از کشورها نیز اجرا شده و آثار موفقیت‌آمیزی هم داشته است؛ اما آمارها نشان می‌دهد اجرای آن در ایران نتوانسته تاثیر بالایی در کاهش ابتلا به کرونا داشته باشد. دلیل آن را شاید بتوان ناهماهنگی میان قانون‌گذاران و مجریان این قانون دانست که باعث شده شهروندان به آسانی راه‌های دور زدن این قانون را پیدا کرده و از آن تمرد کنند.
براساس گزارشی که اخیرا نقشه و مسیریاب «بلد» منتشر کرده است، به نظر می‌رسد این طرح چندان نتوانسته موفق شود شهروندان را در خانه نگه دارد.
طبق آمار «بلد»، قبل از شروع محدودیت‌ها، حدود 14 درصد از سفرها در ساعات شب (21 تا 4) اتفاق می‌افتاده که گرچه این آمار با آغاز محدودیت‌های شبانه در آذرماه به 9 درصد رسیده است، اما در ماه‌های بعد با افزایش تردد شهروندان به نزدیک 12 درصد رسیده است و عملا اثربخشی زیادی نداشته است.
ضمن اینکه بسیاری از کاربران این اپلیکیشن، به جای استفاده از خودرو شخصی، در ساعات محدودیت، از تاکسی‌های اینترنتی استفاده کرده‌اند. تا جایی که برآورد شده، تا قبل از شروع محدودیت‌ها، میزان سفرهای شبانه با تاکسی‌های اینترنتی کمتر از 40 درصد کل سفرها بوده است، در حالی که پس از اعلام محدودیت‌ها به بالای 60 درصد رسیده است.
این آمار به خوبی بیانگر این است که گرچه در الگوی استفاده از خودروی شخصی توسط افراد تغییراتی حاصل شده، اما افرادی که نیاز به تردد شبانه داشته‌اند، با اجرای این محدودیت‌ها خانه‌نشین نشده‌اند.
محدودیت تردد شبانه و افزایش فاصله طبقاتی
از آن‌جا که تنها دوربین‌های طرح ترافیک و طرح زوج و فرد (که در مناطق مرکزی و جنوبی تهران نصب شده) قادر به ثبت پلاک خودروها هستند و دیگر دوربین‌های ترافیکی نمی‌توانند بر اساس ساعت تردد تنظیم شوند، بسیاری از جامعه‌شناسان و کارشناسان شهری نسبت به افزایش فاصله طبقاتی با اجرای طرح محدودیت تردد شبانه هشدار داده‌اند.
درواقع افرادی که در محدوده طرح ترافیک یا طرح زوج و فرد زندگی نمی‌کنند، آزادانه می‌توانند در سطح شهر و منطقه خود تردد کنند و تنها باید مراقب باشند از مبادی ورودی و خروجی طرح تردد نکنند. همچنین در صورت تخلف مانند سرعت غیرمجاز یا عبور از چراغ قرمز، هم‌زمان شامل جریمه محدودیت‌های کرونایی نیز می‌شوند. به این ترتیب به نظر می‌رسد اهالی شمال، غرب و شرق تهران که اقشار مرفه‌تر نسبت به مرکز و جنوب تهران به شمار می‌روند، با این طرح نیز از رانت رفاه شهری برخوردار شده‌اند.

مشکلات تردد برای بیماران
در شرایطی که کشور موج‌های پی‌درپی بیماری کرونا را از سر می‌گذراند، ادامه محدودیت‌های تردد بیشترین آسیب را به بیماران و خانواده‌های آنان زده است. بسیاری از افراد که شب‌ها بدحال می‌شدند یا نیاز به مراجعه به بیمارستان داشتند، یا مجبور بودند با تاکسی اینترنتی به بیمارستان مراجعه کنند که خود منجر به گسترش بیماری از طریق راننده وسیله نقلیه عمومی می‌شود، یا به دادن جریمه 200 هزارتومانی رضایت دهند.
این در حالی است که اغلب داروخانه‌های ارائه دهنده داروهای کرونا نیز در محدوده میانی شهر قرار دارند و افراد برای تهیه دارو حتما شکار یکی از دوربین‌ها می‌شدند.
واکسیناسیون شبانه‌روزی
چالش‌ها درباره این طرح زمانی به اوج رسید که مراکز واکسیناسیون شبانه‌روزی در شهرهای بزرگ راه‌اندازی شد تا از ازدحام در مراکز کاسته شده و واکسیناسیون سرعت بیشتری بگیرد. بسیاری از کاربران فضای مجازی هم‌زمانی طرح محدودیت تردد و آغاز به کار مراکز شبانه‌روزی واکسیناسیون را دستمایه طنز قرار دادند تا جایی که ستاد ملی کرونا سرانجام مصوب کرد طرح محدودیت تردد لغو شود. اما این مصوبه هیچ‌گاه اجرایی نشد زیرا پلیس و نیروی انتظامی اعلام کردند هیچ ابلاغیه‌ای مبنی بر لغو تردد شبانه به آن‌ها اعلام نشده و برای افرادی که در ساعات شبانه تردد داشتند، پیامک‌های جریمه نیز ارسال شد. پس از دو روز با اعلام اینکه به دلیل ناهماهنگی، جریمه‌های این دو روز بخشیده خواهد شد، اجرای طرح از سر گرفته شد.
ستاد ملی کرونا نیز برای رفع و رجوع موضوع واکسیناسیون شبانه‌روزی، اعلام کرد افرادی که برای واکسن مراجعه می‌کنند، می‌توانند با ارائه شماره اتومبیل خود به مراکز واکسیناسیون، مانع از ارسال پیامک جریمه شوند. اما این موضوع نیز با اعتراض افرادی مواجه شد که مجبور بودند با اتومبیلی که به نام خودشان نیست برای واکسیناسیون مراجعه کنند.

میزان درآمد نیروی انتظامی از طرح محدودیت تردد
البته هنوز آمار تجمیعی و دقیقی از میزان درآمد نیروی انتظامی از اجرای این طرح مشخص نشده است؛ اما مثلا در دو هفته‌ای که ستاد ملی کرونا برای جلوگیری از ترددهای تعطیلات ایام سوگواری محرم، محدودیت تردد را در کشور تشدید کرده بود (انتهای مرداد و ابتدای شهریور)، اعلام شد که بیش از 540 هزار نفر در سراسر کشور محدودیت تردد شبانه را نقض کرده‌اند؛ با احتساب جریمه 200 هزارتومانی برای نقض محدودیت، می‌توان برآورد کرد به طور میانگین ماهانه حداقل 200 میلیارد تومان جریمه از محل محدودیت‌های تردد شبانه به حساب نیروی انتظامی وارد می‌شود و با وجود آنکه قول داده شده درصد بالایی از این مبالغ صرف فعالیت‌های ستاد ملی کرونا شود، هنوز هیچ آماری درباره نحوه مصرف این مبالغ اعلام نشده است.
همین امر باعث شده شهروندان نسبت به رعایت محدودیت‌ها دلسرد شوند و همکاری لازم را با نیروی انتظامی و ستاد ملی کرونا نداشته باشند.
سرنوشت طرح محدودیت تردد
بر اساس آخرین تصمیم ستاد ملی مقابله با کرونا، تاکنون قانون محدودیت‌های ترافیکی هیچ تغییری نکرده است و همچنان از ساعت 22 تا 3 بامداد اجرا می‌شود. گرچه اگر بعد از ساعت 22 در خیابان‌های تهران تردد کنید آثاری از رعایت این طرح نمی‌بینید.
درحالی که نماینده مردم تهران در مجلس هشدار داده است که «اجرای این طرح خصوصا در تهران صرفا باعث شده خیابان‌ها در ساعات پایانی شب برای طبقه مرفه جامعه خالی شود و اگر خانواده‌ای بخواهد بیمار خود را شبانه به بیمارستان برساند، در کنار همه هزینه‌های درمانی مجبور است این جریمه را هم بپردازد.» و فرمانده ستاد مقابله با کرونای تهران نیز این طرح را عملا در کنترل کرونا بی‌فایده قلمداد کرده است؛ سخنگوی نیروی انتظامی اعلام کرده که این طرح تا زمان ابلاغ رسمی ستاد مقابله با کرونا پابرجاست و نیروی انتظامی در لغو این طرح تصمیم‌گیر نیست.
البته گفته می‌شود که قرار است به زودی طرح جامع مدیریت هوشمند کرونا در کشور اجرا شود که نتیجه آن رفع محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های فعلی کرونایی و جایگزینی آنها با کنترل‌های هوشمند و فناورانه است. در این طرح، افرادی که واکسن زده‌اند و کد «کیو آر» مربوط به کارت واکسیناسیون را دریافت کرده‌اند، می‌توانند علاوه بر آغاز کسب‌وکار خود و استفاده از تمامی خدمات شهری، بدون جریمه شدن نیز در سطح شهر تردد کنند. این طرح قرار است در هفته‌های آتی به صورت آزمایشی در قزوین اجرا شود و درصورت موفقیت‌آمیز بودن در کل کشور به اجرا درآید. اما تا آن زمان، همچنان محدودیت‌های کرونایی پابرجاست و شهروندان ملزم به رعایت آنها هستند.